Turks bedrijf dat Russische olie verscheept ook actief in Nederland
Een Turks scheepvaartbedrijf dat ook Russische olie verscheept, blijkt recent ook in Nederlandse havens actief te zijn geweest. Op dat moment was het importverbod op Russische olie al van kracht. Met de inkomsten van olie financiert Poetin de oorlog in Oekraïne. Of er daadwerkelijk Russische olie is gelost in Nederland, kan de Douane niet bevestigen. Tweede Kamerleden reageren ongerust op de kwestie.
Het gaat om het bedrijf Beks Ship Management, dat opereert vanuit de Turkse havenstad Istanbul, een belangrijk knooppunt voor het zeeverkeer tussen de Zwarte Zee en de Middellandse Zee.
Beks is het op drie na grootste scheepvaartbedrijf in de Russische oliehandel, blijkt uit onderzoek van anti-corruptieorganisatie Global Witness. Daarmee is het een cruciaal bedrijf voor Rusland om ondanks de westerse sancties olie te blijven exporteren en de oorlog te financieren.
Uit door RTL Z geanalyseerde scheepvaartgegevens blijkt dat zeker twee tankschepen van Beks recent aangemeerd lagen in Nederlandse havens, waar grote olieraffinaderijen en olieterminals staan. In maart deed een olietanker van Beks de haven van Rotterdam aan, voordat het schip de weg vervolgde naar de Russische oliehaven Primorsk bij Sint Petersburg. Een ander tankschip van Beks meerde in mei aan in Amsterdam, waarna het verder voer naar Vysotsk, een andere Russische oliehaven aan de Oostzee.
Olieproducten naar Nederland
Duidelijk is dat de Beks Swan 'olieproducten' heeft vervoerd naar de Zenith Terminal in de Amerikahaven in het Amsterdamse havengebied, zo bevestigt een woordvoerder van het havenbedrijf aan RTL Nieuws. Directeur Martijn Joon van de Zenith Terminal laat weten dat het schip bij hen voor de kant heeft gelegen, maar dat zijn bedrijf geen directe betrokkenheid heeft bij het schip.
"De schepen worden gecharterd door onze klanten. Deze laatste zijn ook eigenaar van de producten die wij inslaan en uitslaan. Aangezien wij een onafhankelijke tankstorage operator zijn, zijn de producten nooit eigendom van ons", laat Joon weten. Zenith verstrekt geen informatie over klanten of de herkomst en eindbestemming van producten.
Kamerleden ongerust
Tweede Kamerleden reageren ongerust op de kwestie. "Het kabinet moet onmiddellijk onderzoeken of sancties zijn ontdoken en zo ja, deze zaak voor de rechter brengen", zegt Sjoerd Sjoerdsma (D66). "Op ontduiking van sancties staan zware financiële straffen tot een fors deel van de wereldwijde omzet."
Volgens VVD-Tweede Kamerlid Ruben Brekelmans is het omzeilen van sancties tegen Rusland een groot probleem. "Zeker op het gebied van olie", zegt hij. "Indien Turkse scheepvaartbedrijven daadwerkelijk sancties helpen omzeilen of zich niet aan het prijsplafond houden, verdienen ze zelf een plek op de EU-sanctielijst."
Verbod op import Russische olie
Sinds 5 december mogen EU-landen geen ruwe olie uit Rusland meer importeren. En sinds 5 februari geldt dat ook voor geraffineerde olieproducten zoals kerosine en diesel. Schepen met deze producten mogen ook geen EU-havens aandoen. De EU heeft deze sancties ingesteld als straf voor de oorlog die het land is begonnen in Oekraïne. Doel van de sanctie is om Rusland in de portemonnee te raken, en daarmee de oorlogskas van president Poetin.
Verouderde olietankers
Beks had jarenlang een kleine vloot van zes schepen. Maar het bedrijf van de Turkse zakenman Ali Bekmezci is de afgelopen jaren snel gegroeid en kocht sinds 2021 in totaal 37 nieuwe schepen, waaronder een aantal verouderde olietankers, blijkt uit een analyse van de Amerikaanse krant The Wall Street Journal.
Het grootste deel van het scheepvervoer van Beks gaat van en naar Rusland, waarbij olie vaak naar China, India en andere kopers wordt vervoerd. Dat zijn landen die volop profiteren van de westerse sancties doordat ze Russische olie met een fikse korting kunnen kopen.
Volgens de gegevens die Beks zelf online deelt over zijn vloot, heeft het bedrijf nu zeker 22 olietankers die operationeel zijn. RTL Nieuws heeft het bedrijf vragen gesteld over zijn handel met Nederland, maar wacht nog op een reactie.
'Schimmige tankers'
"We zien een toenemend aantal rederijen met ondoorzichtige eigendomsrechten opkomen om Russische olie over de hele wereld te vervoeren", zegt onderzoeker Christopher Lambin van anti-corruptieorganisatie Global Witness in Londen. "Deze vloot van schimmige tankers vullen de zakken van Poetin en helpen zijn meedogenloze oorlog tegen Oekraïne te financieren. Als de EU-leiders serieus zijn met het afsnijden van de inkomsten aan het Kremlin, moeten ze investeren in robuuste handhaving van de sancties en schaduwtankers geen vrije doorgang naar hun havens geven."
Bij eerdere sancties wisten oliehandelaren uit onder meer Iran en Venezuela sluiproutes te vinden om toch hun olie aan de man te brengen. Een bekende methode is het overhevelen van olie van de ene naar de andere olietanker, die al olie aan boord heeft, waardoor de olie vermengd raakt. Als dat proces een aantal keer herhaald wordt, is de oorsprong van de olie niet langer te achterhalen.
Nog veel olie uit Rusland
Sinds een importverbod op Russische olie van kracht is, springen andere landen in het gat dat is ontstaan. Een van die landen is Kazachstan, dat ook gebruikmaakt van de haven bij Novorossiysk. Ruslands grootste haven aan de Zwarte Zee, vlakbij de bezette Krim. Novorossiysk is het eindpunt van oliepijpleidingen uit Rusland, Kazachstan en Azerbeidzjan. In het gebied werken Rusland en Kazachstan bovendien nauw samen in het Kaspische Pijplijn Consortium (CPC).
"Er komt nog best veel olie vanuit Rusland binnen", zegt een woordvoerder van het havenbedrijf Rotterdam. "Dit vanwege de pijpleiding van Kazachstan die uitkomt bij Novorossiysk. Als de papieren juist zijn en blijkt dat de olie uit Kazachstan komt, dan is er geen reden om die olie niet door te laten. Dus Russische olie niet, maar Kazachstaanse olie wel."
Twee uitzonderingen
Het toezicht op de import wordt in Nederland gezamenlijk gedaan door de Douane, de kustwacht en de havenautoriteiten. "Vanaf het moment dat een tanker een Russische haven verlaat met als bestemming een haven in Nederland worden de schepen gevolgd richting de EU", laat de Douane weten aan RTL Nieuws.
Welke specifieke producten de twee schepen van Beks vervoerd hebben, kan de dienst niet zeggen. "De Douane doet risicogericht onderzoek, maar doet nooit uitspraken over individuele casussen", laat een woordvoerder weten.
Onderzoek
"Van elke lading moet een aangifte bij de Douane worden gedaan, voordat het schip de haven binnenkomt", laat de Douane weten. "Die aangifte is voor de toepassing van de sanctiemaatregelen van groot belang. Er zijn namelijk twee uitzonderingen op de sanctiemaatregelen, die maken dat een schip toch naar binnen mag."
Die twee uitzonderingen zijn ruwe olie en geraffineerde aardolieproducten met als oorsprong Kazachstan, en zogeheten aardgascondensaten voor de productie van vloeibaar aardgas die van oorsprong uit Russische installaties komen, of zijn uitgevoerd uit Rusland. In die gevallen vraagt de Douane bedrijven om extra informatie bij de aangifte van de lading om onnodig oponthoud te voorkomen bij het binnenvaren van Nederlandse havens.