Crisis op crisis: de Rijn dreigt droog te vallen (en dat gaan we merken)

Dit weekend is het zover, volgens het Duitse agentschap voor de binnenvaart. Dan daalt de waterstand bij Pegel Kaub tot 40 centimeter. Dit is het krapste stuk van de Rijn, tussen de steden Mainz en Koblenz. 

Als het water hier onder de 40 centimeter komt, wordt het voor schippers kritiek om nog te varen over de Rijn. De laagst gemeten stand ooit is 25 centimeter, dat was op 22 oktober 2018.

Bij zulke lage waterstanden is het niet meer rendabel om nog goederen over water te transporteren, omdat er maar zo weinig vervoerd kan worden (anders ligt het schip te diep). Een andere reden om niet meer te varen is het risico dat schepen vast komen te liggen, met een algehele stremming tot gevolg. 

1. Hoe belangrijk is de Rijn voor de economie (ook de Nederlandse)?

De Rijn is niet alleen de belangrijkste rivier voor de Duitse economie, maar voor heel Europa. De helft van al het Duitse brandstofvervoer gaat via de rivier, die in de Alpen ontspringt en in Noordzee uitmondt.

Naast brandstoffen wordt via de Rijn ongeveer 30 procent van alle kolen, ijzererts en gas in het land vervoerd. Dat wordt voor een groot deel aangevoerd vanuit de Rotterdamse haven. Daar wordt vooral geld verdiend dankzij de doorvoer van goederen via de Waal - een tak van de Rijn - naar Duitsland, vertelt Albert Jan Swart. Hij volgt de transport en industrie voor ABN Amro.

"Als de Rijn voor langere tijd droogvalt, dan merkt ook de Rotterdamse haven de gevolgen."

2. Welke bedrijven hebben er al last van?

Grote bedrijven zoals staalfabrikant Thyssen-Krupp, chemiereus BASF en energiereus Uniper krijgen hun grondstoffen aangeleverd via het water. Het houdt niet op bij de staal- en chemische industrie, vertelt Swart. "Beide branches zijn weer belangrijk voor de Duitse auto-industrie die heel belangrijk is voor de Duitse economie."

Als het lage water lang aanhoudt, zou de industrie zelfs stil kunnen komen te liggen. "Als dit nog erger wordt en nog langer duurt, dan is er beduidend minder staal beschikbaar en verf en lak voor auto's", zegt Swart.

3. En waarom is het dit jaar extra nijpend?

Dat komt door de Russische inval in Oekraïne en de daaropvolgende sancties van de EU. Die zijn aanleiding voor Rusland om de gasleveringen aan het westen fors terug te schroeven. Door het tekort aan aardgas wordt er meer energie opgewekt uit kolen, en die moeten worden aangevoerd over het water. Dat wordt bemoeilijkt door de lage waterstand.

In 2018 zorgde de lage waterstand van de Rijn voor een schadepost van zo'n 5 miljard euro. Dat zou dit jaar nog wel eens erger kunnen worden, denkt Swart. "Je hebt niet alleen de schade in de industrie, maar ook de energiecrisis."

In onderstaande video leggen we uit hoe de droogte de energiecrisis verergert:

4. Wat gaan consumenten ervan merken?

Het kolentekort zorgt ervoor dat de elektriciteitsprijzen nog verder omhoog gaan. Want doordat er te weinig kolen richting Duitsland gaan, kan daar minder stroom worden opgewekt dan nodig is.

Gedreven door de hoge elektriciteitsprijs zullen Duitse energiebedrijven in omliggende landen proberen stroom in te kopen. En dat zorgt mogelijk weer voor hogere prijzen in die landen, waaronder Nederland, verwacht Swart.

Ook andere zaken zullen duurder worden. Er kan minder vracht mee in een schip en dus moet er vaker op en neer gevaren worden dan normaal om dezelfde hoeveelheid vracht te vervoeren.

Voor schippers is dat goed nieuws, want er is meer vraag naar het huren van hun schepen en dus kunnen ze hogere tarieven vragen. Bedrijven die de vracht nodig hebben, betalen de rekening. Die schuiven ze vervolgens door naar hun klanten: de consument.

Dat geldt bijvoorbeeld voor bouwmaterialen. Want zand en grind, belangrijke grondstoffen voor de bouw, worden ook via water vervoerd.

Het lage water zorgt ook voor stress bij aanbieders van cruises over de Duitse rivieren. Zij moeten flink schipperen om alternatieve vaarroutes te vinden, of zelfs een compleet ander schema.

"Op dit moment kan nog gereisd worden, maar als het nog een paar weken kurkdroog blijft dan wordt het een stuk lastiger. We kunnen alleen maar hopen dat er wat regen gaat vallen", zegt commercieel directeur Coby van Dongen van Intra De Jong tegen persbureau ANP. 

5. Zijn er geen andere manieren?

Een deel van de bevoorrading gaat al over het spoor, maar daar is de capaciteit heel beperkt. Om meer vracht over het spoor te vervoeren zou een deel van het passagiersvervoer stilgelegd moeten worden. "En dat is eigenlijk geen optie", vertelt Swart.

Over de weg dan? Dat is ook geen optie. Een groot binnenvaartschip vervoert ongeveer hetzelfde als 150 vrachtwagens en die zijn er niet. "Er is een tekort aan vrachtwagenchauffeurs door de krapte op de arbeidsmarkt en omdat Oekraïense chauffeurs naar hun land zijn om dat te verdedigen", vertelt Swart. Bovendien is er een tekort aan trucks, door de problemen in de auto-industrie van de laatste jaren.