Diesel blijft duur door importverbod op Russische olie
Vanaf 5 december is het verboden om nog Russische ruwe olie te transporteren naar Europa, als straf voor de oorlog die Rusland voert tegen Oekraïne. Wat houdt de boycot precies in en wat gaan wij ervan merken? De dieselprijs blijft hoog, is de verwachting.
Allereerst: wat houdt het verbod precies in? Het achtste sanctiepakket van de EU tegen Rusland is een soort tweetrapsraket. De eerste maatregel, een importverbod op Russische ruwe olie, gaat in op 5 december. Vanaf die datum mag geen Russische olie meer naar Europa worden getransporteerd.
Uitgezonderd is ruwe olie die via pijpleidingen naar Europa komt. Deze olie gaat naar landen die geen betaalbare alternatieven voor de Russische olie hebben omdat ze geen zeehavens hebben waar deze gelost kan worden.
Maar de meeste Russische olie komt per schip naar Europa. Volgens de Europese Commissie wordt 90 procent van de olie-export uit het land geraakt door de sancties. Veel van deze olie wordt via de haven van Rotterdam verhandeld.
Importverbod op diesel
De tweede maatregel gaat in op 5 februari volgend jaar. En vooral deze maatregel zou weleens voor problemen kunnen zorgen. Vanaf die datum is namelijk ook de import verboden van producten die zijn gemaakt van Russische olie.
Het belangrijkste geraffineerde product uit Rusland is diesel. Van alle diesel die we in Nederland gebruiken, komt tussen de 40 en 60 procent van Russische raffinaderijen, meldt lobbyorganisatie VNO-NCW, de belangenvereniging voor het Nederlandse bedrijfsleven.
Raffinaderijen ongeschikt
Kunnen we dan niet zelf diesel maken? Dat is niet zo eenvoudig, vertelt Lars van Wageningen, analist van Insights Global, een marktonderzoeks- en adviesbureau voor de energie-industrie. In het Botlek-gebied wordt vooral gewerkt met Noordzee-olie, of olie uit de VS of Saoedi-Arabië. "De ruwe olie uit Rusland is zwaarder, en daardoor minder geschikt voor de meeste raffinaderijen hier", legt de analist uit.
Normaal gesproken een gunstige situatie, want uit de lichtere olie die in Nederland wordt verwerkt, zijn hoogwaardiger (lees waardevollere) producten te maken. Maar nu zit er een nadeel aan. Het ombouwen van onze raffinaderijen om een zwaarder soort olie te kunnen verwerken is niet eenvoudig.
En dus volgen dieselproducenten in andere delen van de wereld de ontwikkelingen op de voet. "Wij zijn namelijk netto-importeur van diesel", vertelt Van Wageningen. Met andere woorden: we verbruiken meer dan we zelf produceren.
Europa leunt zwaar op Russische diesel
En daarbij leunde Europa zwaar op import uit Rusland. Het voordeel van Russische diesel is dat het van minder ver weg hoeft te komen dan uit de VS of het Midden-Oosten.
Twee jaar geleden kwam grofweg één kwart van de dieselimport uit Rusland, zie onderstaande grafiek. Het gaat om import naar de havens van Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen, de zogeheten ARA-regio. Dat is de belangrijkste bestemming voor olie in Europa.
In de afgelopen maanden is de hoeveelheid Russische diesel naar de ARA-regio flink gedaald, maar er werd sowieso minder geïmporteerd. Zoomen we iets meer in op de cijfers dan is er juist sprake van een opleving van de import van Russische diesel, vlak voor het ingaan van het eerste verbod.
"Handelaren proberen zo veel mogelijk binnen te varen zolang het kan", zegt Van Wageningen. "Maar de trend is dalend." De voorraden zijn dan ook een stuk minder groot dan in voorgaande jaren, zien ze bij Insights Global (zie de grafiek hieronder).
"Deze aanvullen zal tijd en geld kosten", waarschuwt Van Wageningen. De diesel zal immers van verder weg moeten komen. Van Wageningen verwacht niet direct een tekort. "Dat is hetzelfde als met gas: wie de hoogste prijs betaalt, krijgt het. En Europa heeft de diepste zakken", legt hij uit. "Iedere handelaar kijkt nu naar Europa om daar met diesel te gaan verdienen."
De gevolgen: prijzen omhoog
Dat betekent wel dat de hoofdprijs betaald zal worden. "We moeten rekening houden met een hoger prijsniveau", vertelt de analist. Hoe hoog weet hij niet. Het zou best kunnen dat de hoge prijzen aan de pomp de nieuwe werkelijkheid zijn. "Maar dat blijft afwachten."
Lobbyorganisatie VNO-NCW verwacht dat het verbod in februari voor problemen kan zorgen. De diesel ergens anders vandaan halen is niet alleen ingewikkelder, het is ook maar de vraag of andere landen wel de juiste kwaliteit kunnen leveren, legt woordvoerder Edwin van Scherrenburg uit. "Dit kan straks betekenen dat de prijs van diesel omhoog gaat."
De naderende maatregelen zorgen voor extra druk op oliemarkt, waarschuwt ook het Internationaal Energieagentschap (IEA). "En vooral op de toch al zeer krappe dieselmarkt."
Het verwachte tekort is overigens nog niet echt terug te zien in de prijzen op handelsbeurs ICE. De situatie is dus minder ernstig geworden dan de voorgaande maanden, maar men gaat nog wel uit van een mogelijk tekort, vertelt Van Wageningen.
Wie in december dieselolie geleverd wil krijgen, betaalt daar nog wel iets meer voor dan voor een bestelling die pas in april of mei komt. "Als handelaren uitgaan van een tekort in het voorjaar, dan zouden die prijzen hoger liggen omdat ze er dan meer mee zouden kunnen verdienen", legt Van Wageningen uit.
Wie gaat dat controleren?
Beursbedrijf ICE komt naar aanleiding van het importverbod met eisen aan bedrijven die hun olie via hun platform verhandelen, vertelt woordvoerder Rebecca Mitchell. Het bedrijf eist dat handelaren informatie aanleveren over de herkomst van de olie, zowel Russische als niet-Russische.
Door deze twee met elkaar te verrekenen, wordt duidelijk hoeveel Russische olie er in voorraad is. Deze mag nog tot het einde van het jaar overgeheveld worden naar klanten of opslagtanks. Eenmaal daarin, mag het niet meer verhandeld worden.
Ook tankopslagbedrijf Vopak eist van zijn klanten dat het bij nieuwe contracten kan aantonen dat de olie niet uit Rusland komt, vertelt Van Wageningen. Hij vraagt zich wel af of het een waterdicht systeem is. "De export naar China en India gaat gewoon door. En als je dat kunt wegblenden in je diesel, dan kun je dat heel goed maskeren."