Toename zelfdoding jongvolwassenen – ook Bastiaan (21) zag geen uitweg meer

Afgelopen juni kwamen in Nederland 33 jonge mensen, tot 30 jaar, door zelfdoding om het leven. In augustus waren dat er 34. En dat terwijl het gemiddelde in deze leeftijdsgroep maandelijks net iets boven de twintig ligt. Het zijn cijfers van Stichting 113, en zij maken zich zorgen.

Beste vriend

Achter de getallen gaan de verdrietigste verhalen schuil, weet Sophie Heesen uit ervaring. Zoals het verhaal van haar broer Bastiaan. "Hij was intelligent, creatief, zorgzaam en sociaal. Een hele fijne broer, m'n beste vriend eigenlijk."

Om daar meteen aan toe te voegen: "Mensen hebben misschien een bepaald beeld bij iemand die suïcidaal is. Dat iemand heel alleen is, of weinig doet. Dat gold niet voor Bastiaan. De laatste zomer van zijn leven bracht hij door in Frankrijk, waar hij danser was op een zomerkamp voor kinderen, die hij een fijne tijd wilde bezorgen."

Wel had haar broer depressieve gedachten, waar hij eerder ook al hulp voor zocht. "Hij voelde zich niet echt passen in de samenleving."

Niet lang voor hij achttien werd, kwam Bastiaan uit de kast. Aan de keukentafel las hij een brief voor, waarin hij vertelde dat hij op jongens viel. "Eerder had mijn moeder al eens een educatief boekje gekocht over omgaan met je geaardheid, zij had het al wel een beetje verwacht. Wij zijn ook opgevoed met het idee: op wie je ook valt, we zullen altijd van je houden. Dat hij homo was, werd heel positief omarmd."

Geen ruziemaker

Buiten het veilige gezin, vond Bastiaan niet altijd alleen maar warmte. "Ik weet nog dat er een keer 'homo' naar hem werd geroepen, toen wij samen op straat liepen. Ik reageerde toen met: kun je even je smoel houden? Bastiaan zei niks, die hield helemaal niet van ruzie."

Of hij vaak zulke reacties kreeg, weet Sophie niet. Maar volgens het onderzoek van 113 blijkt wel dat van de jongeren die weleens denkt aan zelfdoding, 43 procent zich identificeert als onderdeel van de lhbti-gemeenschap.

Vaak is sprake van een 'opeenstapeling van factoren' schrijven de onderzoekers. En Sophie is ervan overtuigd dat dit ook gold voor haar broer. "Hij was heel erg intelligent en had grote ambities. Hij wilde diplomaat worden, zei hij altijd. Als je een goed stel hersen hebt, kun je veel bereiken. Maar hij voelde ook prestatiedruk, denk ik."

Het laatste halfjaar van zijn leven ging het niet goed. Bastiaan had gesprekken bij een zorginstelling. Maar niets kon nog voorkomen dat hij ervoor koos om 'naar de hemel te gaan', zoals Sophie zegt.

'Verdriet blijft'

Of zij het aan zag komen? "Nee. Het was een shock. Ik was 19 jaar. Bastiaan was mijn grote broer, ik zag hem als mijn voorbeeld. Je denkt er niet over na dat hij zoiets kan gaan doen. Zelf heb ik zulke gedachtes ook nooit gehad."

Hoe het nu met haar gaat? "Ik heb de afgelopen jaren veel verwerkt. Het verdriet blijft altijd, maar het gaat beter."

Ook onderzoek RIVM

Uit onderzoek van onder meer het RIVM onder jongeren tussen 12 en 25 jaar afgelopen juni, blijkt dat zestien procent weleens suïcidale gedachten heeft. Dat is 1 procent minder dan in december vorig jaar, toen het land op slot zat vanwege het hoge aantal coronabesmettingen. Het onderzoek werd uitgevoerd in juni, de resultaten verschenen donderdag.

Het daadwerkelijke aantal zelfdodingen onder jongeren nam vorig jaar al toe met zo'n 15 procent.

Het onderzoek van het RIVM staat los van dat van 113 Zelfmoordpreventie, maar de resultaten verschenen ook deze week. 

Sophie is gemeenteraadslid voor de PvdA in Gouda en denkt dus ook in politieke oplossingen. Zo kan de zorg veel beter, stelt ze. Ze noemt als voorbeeld hoe jongeren soms een instelling voor jeugdzorg moeten verlaten als ze 18 worden, terwijl ze midden in een traject zitten en zich nog helemaal niet volwassen voelen. "Er bestaat wel verlengde jeugdzorg, maar kwetsbare jongeren moeten dan elk halfjaar opnieuw bewijzen dat ze die hulp nog nodig hebben. Dat kan echt nog beter."

Ook hoopt ze dat er buiten de zorg oog is voor jongeren die worstelen, vanuit scholen of werkgevers bijvoorbeeld. "Dat het iemand opvalt, als het niet goed gaat. Als iemand niet komt opdagen bijvoorbeeld. En dat er dan wordt doorgevraagd."

Renske Gillissen, hoofdonderzoeker bij 113 Zelfmoordpreventie, sluit zich daarbij aan. "Voor scholen is absoluut een grote rol weggelegd."

In de cijfers, aangeleverd door forensisch artsen, zagen zij en haar collega's dat in juni en augustus bovengemiddeld veel jongeren suïcide pleegden. Er volgde een spoedonderzoek. CBS-gegevens werden bekeken, chatgesprekken van 113 Zelfmoordpreventie met jongeren in de maand augustus werden geanalyseerd en er werd een vragenlijst verstuurd naar ruim 1300 jongeren, met daarin de vraag: "Heb je er in de afgelopen 12 maanden weleens serieus over gedacht een einde te maken aan je leven?"

Veel schoolverlaters

Psychische problemen als depressies en angsten, geldzorgen, relatieproblemen en moeite met het leggen van sociale contacten; het zijn voorbeelden van problemen waar jonge mensen met suïcidale gedachten vaak mee worstelen, vertelt Gillissen. "Ze hebben ook zorgen over corona, de oorlog, klimaatverandering. Maar niet meer dan de mensen die geen gedachten hebben aan zelfdoding."

Veel van de jongvolwassenen met suïcidale gedachten scharen zich onder de LHBTQ-gemeenschap. Het is misschien wel de meest opmerkelijke uitkomst, vindt onderzoeker Gilissen zelf: "Uit CBS cijfers blijkt dat heel veel jongeren die suïcide pleegden in 2021, schoolverlaters waren. Bij de mannen was 52 procent gestopt met een opleiding zonder diploma, bij de vrouwen 40 procent."

'Praat over je problemen'

Dat brengt ons terug bij de rol voor scholen: "In contact blijven en in gesprek blijven met jongeren die dreigen uit te vallen, dat is echt heel belangrijk. Wat speelt er in je leven? Hoe gaat het echt met je? Hoe zien je dagen eruit? Maar ook: denk je weleens aan de dood?"

Sophie Heesen voegt daar nog een boodschap aan de jongeren zelf aan toe: "Praat over je problemen. Schaam je er niet voor, maar trek aan de bel. Maak het niet kleiner dan het is. En gun jezelf hulp, ook als je denkt dat je dat niet verdient." Ze vervolgt: "Ben je bang om naar een huisarts te gaan, ga dan naar een studentenpsycholoog, of een leraar waar je een goede band mee hebt."