De tentakels van Huawei in Nederland: kunnen we nog zonder?
Zonder grote overnames te doen werd Huawei een grote speler in Europa. Ook in Nederland wordt de apparatuur van het Chinese bedrijf op tal van plekken gebruikt, zoals bij de Belastingdienst. Westerse landen zijn nu huiverig dat het bedrijf daarmee kan saboteren en spioneren. Maar kunnen we nog zonder Huawei?
Als je vijftien jaar geleden mensen op straat had gevraagd wat zij vinden van techbedrijf Huawei, dan was het antwoord waarschijnlijk iets geweest in de trant van 'Hua-wie?' Dat begint nu langzaam te draaien.
Het merk verkoopt na Samsung en Apple de meeste telefoons ter wereld. Ook in Nederland neemt het merk de derde plek in qua meest gebruikte smartphones, blijkt uit het consumentenpanel van Telecompaper. Nog groter is het bedrijf in de verkoop van netwerkapparatuur aan de telecomsector. Daarin is het zelfs de nummer één van de wereld. Nog wel, althans.
Spionage en de Belastingdienst
Het bedrijf ligt onder vuur en wordt verdacht van mogelijke spionage voor China. Ondanks alle verdenkingen, verwoede lobbypogingen en waarschuwingen vanuit de VS om toch vooral die enge Chinese apparatuur te boycotten, is echter nog nooit bewezen dat er daadwerkelijk achterdeurtjes zitten in de netwerkapparatuur van Huawei.
Toch is ook Nederland op zijn hoede. Het netwerk van T-Mobile in Nederland is bijvoorbeeld vrijwel helemaal gebouwd op apparatuur van het Chinese merk. Ook KPN en VodafoneZiggo gebruiken in min of meerdere mate Huawei-spullen.
Maar Huawei-apparatuur wordt ook nog op andere plekken gebruikt. Bij de Belastingdienst bijvoorbeeld. Daar staan servers waar data wordt opgeslagen.
Het gaat daarbij niet alleen om Huawei-apparatuur, maar ook om spullen van het eveneens Chinese Lenovo en het Amerikaanse Dell en HP. Wat er op die servers staat, maakt de Belastingdienst 'om strategische redenen' niet bekend.
Huawei zit overal in Nederland
Het bedrijf heeft zijn tentakels al aardig over Nederland verspreid. In 2005 opende Huawei zijn eerste Nederlandse kantoor in Amstelveen. Dat was een jaar nadat het bedrijf een contract binnenhaalde om het 3G-netwerk voor Telfort aan te leggen.
Het tweede kantoor volgde in 2014, in het strategisch gekozen Voorburg. Dat kantoor staat op loopafstand van de grootste telecomproviders die klant zijn: KPN en T-Mobile. Het ligt daarnaast niet ver van Den Haag.
Twee jaar later ondertekenden Huawei, KPN, TNO en Ericsson een contract om in het Groningse Loppersum tests uit te voeren met 5G-internet.
Pluim van de premier
Dat het bedrijf flink aan de weg timmert in Nederland, bleek opnieuw in april 2018, tijdens een handelsmissie in China. Toen kreeg Huawei zelfs een award, mede namens het ministerie van Economische Zaken, van niemand minder dan premier Mark Rutte.
Huawei werd geprezen om de rol die het bedrijf speelde in de Chinees-Nederlandse relaties en om het simpele feit dat het een van de grootste Chinese investeerders in Nederland was. Om hoeveel investeringen dat precies ging, is niet helder. Daar wil het Netherlands Foreign Investment Agency niets over zeggen.
Lokale kantoren
Het is ook niet makkelijk om een bedrag te hangen aan wat Huawei de afgelopen jaren in Nederland heeft gedaan.
Dat komt omdat het bedrijf ervoor koos om hier zelf kantoren te openen en lokaal personeel aan te nemen. En dat komt niet vaak voor, zegt Frans Paul van der Putten van Instituut Clingendael. "Andere grote Chinese bedrijven investeren vaak door overnames te doen."
Overheidsinstanties en ziekenhuizen
Maar net als veel andere grote bedrijven doet Huawei zijn best om goed voor de dag te komen, bijvoorbeeld met het organiseren van startupevents. Niet alleen om interesse te wekken bij potentiële zakelijke klanten, maar ook bij overheidsinstanties en semipublieke instellingen zoals ziekenhuizen.
In Groningen besloot het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) om met Huawei in zee te gaan. In 2015 maakte het ziekenhuis bekend dat het diensten van de Chinezen gebruikt om big data te verzamelen en analyseren.
En in de loop der jaren tekende het bedrijf intentieverklaringen met gemeenten om aan smart city-projecten te werken. Maar dat leverde niets concreets op.
'Je moet zelf controle houden'
Het is het niet vreemd dat Huawei straks ook in beeld komt om het 5G-netwerk in ons land verder uit te rollen. Dat komt door de dominante positie in de markt voor netwerkapparatuur en doordat alle grote Nederlandse telecomproviders op een manier technologie gebruiken van Huawei.
Maar door alle verontrustende berichten maken diverse politici zich zorgen over de afhankelijkheid van Chinese bedrijven.
Terecht, zegt beveiligingsexpert Frank Groenewegen van Fox-IT. Maar de zorg die bestaat om Huawei zou ook voor bedrijven uit andere windrichtingen kunnen gelden, voegt hij daaraan toe.
Ongeacht de partij of het land waar ze vandaan komen, is het noodzakelijk dat bedrijven en overheden zich afvragen welke producten en diensten van leveranciers waar draaien, zegt Groenewegen.
De controle, toetsing en beveiliging van die producten en diensten zouden we in Nederland juist zelf moeten doen. Alleen dan krijg je een goed beeld over de mogelijke risico's.
Onafhankelijk onderzoek
Hij vergelijkt het met autofabrikanten die een auto op de markt brengen. "Ze zeggen dat die auto's veilig zijn. Maar als overheid ga je daar ook niet zomaar vanuit. Dat laat je onafhankelijk onderzoeken en toetsen."
Als dat goed wordt bevonden, kun je verder. "Dan kun je besluiten waar je het gaat inzetten en of je het op cruciale plekken inzet of niet. Dat alles bij elkaar moet de risico-inschatting zijn."
Eisen stellen aan bedrijven
D66-Kamerlid Kees Verhoeven wil dat er eisen worden gesteld aan buitenlandse bedrijven voor ze onderdeel worden van belangrijke infrastructuur. Dat zegt hij in reactie op het nieuws dat de Belastingdienst ook apparatuur van Huawei gebruikt op zijn servers. Dat moet op basis van een Europese technologie-strategie, laat hij aan RTL Z weten.
"Controleer hun apparatuur en onderzoek het risico op misbruik. Dat risico is hoger voor bedrijven uit China en Rusland. Maar bedrijven lukraak weren is niet de goede weg. Eisen stellen wel", zegt Verhoeven.
GroenLinks pleitte er vorige week al voor Huawei niet als partij toe te laten bij de aanleg van het 5G-netwerk in Nederland. Zij vinden dat er beter moet worden nagedacht over bedrijven die toegang krijgen tot vitale infrastructuur.
"Waar we voorstander van zijn, is investeren in Europese oplossingen", reageren ze. Maar de partij benadrukt dat het niet anti-China of anti-Chinese bedrijven is.
Alternatief voor uitsluiting
Een alternatief voor het helemaal uitsluiten van Huawei zou ook een iets mildere vorm kunnen zijn, zoals Duitsland volgens de Duitse krant Handelsblatt heeft besloten. "Ze gaan de kern van het 5G-netwerk niet op Huawei-apparatuur laten draaien, maar de masten bijvoorbeeld misschien wel", legt Groenewegen uit.
Een verbod op Huawei-spullen zal er dan ook niet snel van komen, verwacht Tim Wijkman van Telecompaper. Hij denkt dat Nederland eerder dat Duitse voorbeeld volgt. "Het kan wel zijn dat ze bedrijven die werken met Chinese apparatuur gaan uitsluiten in aanbestedingen. In zo'n geval zou T-Mobile dus niet mee kunnen doen."
Maar daarvoor geldt: sluit je T-Mobile uit, dan blijven er minder partijen over die mee kunnen bieden. En dat kan weer prijsverhogend werken, omdat de andere telecombedrijven dan minder concurrerend hoeven te zijn. Huawei weren, als dat al terecht zou zijn, is dus haast geen optie.