Nederland mag korting houden, maar blijft bonje maken over coronamiljarden
Een week voor de cruciale Europese top over het noodfonds om de recessie te boven te komen, worden Nederland en de andere nettobetalers alvast een eerste handreiking gedaan. Maar veel is het voorlopig niet. "Er moet eerst een einde komen aan de ruziesfeer."
Het blijft hommeles binnen de Europese Unie, niet in de laatste plaats door het dwarsliggen van Nederland bij de verdeling van de coronamiljarden en de EU-meerjarenbegroting voor 2021 tot 2027. Over beide is nog altijd geen akkoord.
Op 17 en 18 juli zijn de hoofdrolspelers voor het eerst in maanden weer fysiek bijeen in Brussel voor wat nu al de 'geldtop' wordt genoemd. Daar kunnen de wandelgangen weer ouderwets worden opgezocht en moeten de meest grove plooien worden gladgestreken.
Gebaar van goede wil
Vandaag kwam EU-raadsvoorzitter Charles Michel alvast met een gebaar van goede wil. De nettobetalers - landen die meer betalen dan ze ontvangen, waaronder Nederland -mogen hun korting behouden, luidt zijn aangepaste voorstel.
Dat betekent dat ons land jaarlijks bijna 1 miljard euro minder contributie over hoeft te maken. Een korting die we net als enkele andere landen al sinds 2007 krijgen. Die kortingen zijn ooit bedacht omdat een aantal landen vond dat ze veel te veel betaalden in vergelijking tot andere landen.
Begroting stijgt
Die korting is leuk en aardig, maar de vraag is of het wel genoeg is voor een algeheel akkoord volgende week. De nog tot eind dit jaar lopende EU-meerjarenbegroting van bijna 1.000 miljard euro gaat namelijk zo goed als zeker omhoog. Met de kans dat landen meer moeten afdragen, wat Nederland per se niet wil.
Volgens het nieuwe voorstel van Michel stijgt de begroting naar 1.074 miljard euro, iets minder dan zijn openingsbod in februari van 1.095 miljard en behoorlijk minder dan de 1.135 miljard die de Europese Commissie eerder nog het 'absolute minimum' noemde.
'Vaag blijven'
Maar is dat genoeg voor een akkoord op de geldtop? "Ik acht de kans op 50 procent", zegt Adriaan Schout, hoogleraar Europees Openbaar Bestuur aan de Radboud Universiteit en EU-expert bij Instituut Clingendael. "Normaal gesproken neemt de EU pas een besluit als het écht moet. En voorlopig is nog geen land failliet."
Volgens Schout ligt een 'puur politieke' uitkomst meer voor de hand. "Om van het gezeur af te zijn. Er moet eerst een einde komen aan de ruziesfeer. Met de coronacrisis is er al onzekerheid genoeg. Dus een principe-akkoord is mogelijk, waarbij de landen vaag blijven over de exacte voorwaarden. "
Zo kan volgens hem tijd gekocht worden om af te wachten hoe zwaar de coronacrisis precies uitpakt.
Leningen vs. giften
Wat betreft het wederopbouwprogramma van 750 miljard voor de coronacrisis was er vandaag minder goed nieuws voor ons land. Michel wil de verhouding tussen leningen en giften hetzelfde houden: 250 miljard leningen en 500 miljard aan schenkingen.
Bovendien is er ook niets veranderd aan waar die 750 miljard vandaan moet komen: het voorstel is namelijk dat de EU dat geld zelf eerst leent.
Dat de EU geld leent, om dat geld vervolgens zelf weer uit te lenen aan lidstaten, dat vindt Nederland niet zo erg. Zolang daaraan voorwaarden worden gesteld die landen dwingen om structurele hervormingen door te voeren, bijvoorbeeld op het gebied van de arbeidsmarkt en onderwijs.
Gezamenlijke schuld
Maar geld lenen om het daarna als giften te verdelen, daar zijn Nederland, Zweden, Oostenrijk en Denemarken zeer op tegen. Dat betekent namelijk dat de EU-landen gezamenlijk een schuld aan gaan en daar dus ook samen verantwoordelijk voor zijn.
Zwaar getroffen landen zoals Italië en Spanje verwijten de 'vrekkige vier' een gebrek aan solidariteit en willen absoluut niets weten van voorwaarden. Zij vrezen dat ze net als eerder Griekenland pijnlijke maatregelen opgelegd krijgen en zo de controle over hun eigen land verliezen.
Ook vinden zij - net als veel andere landen trouwens - dat giften een beter idee zijn omdat anders de schuld van landen die het al moeilijk hebben alleen maar verder oploopt.
Duitsland draait
Toen ook het doorgaans zuinige Duitsland medio mei samen met Frankrijk toch koos voor giften en gezamenlijke leningen, miste Nederland plots zijn steun en toeverlaat in deze verhitte discussie.
Donderdag sprak premier Mark Rutte met bondskanselier Angela Merkel in Berlijn. Vrijdagavond komt de Italiaanse premier Giuseppe Conte naar Den Haag en maandag volgen de Spaanse premier Pedro Sánchez en de Portugese minister-president António Costa.
"Dit is niet het moment om een kabinet te laten klappen. Daar zit nu niemand op te wachten."
Rutte onder druk
Het is duidelijk dat zij Rutte willen verleiden om er nog deze zomer uit te komen. De premier heeft ondertussen in eigen land te maken met een verdeelde coalitie als het gaat om de houding van Nederland bij de verdeling van de EU-pot.
Schout: "Rutte staat stevig onder druk in zowel Brussel als in het kabinet, waar verdeeldheid heerst. Maar hij is de meester van het compromis en dit is niet het moment om een kabinet te laten klappen. Daar zit nu niemand op te wachten."
Wordt vervolgd, aanstaande vrijdag in Brussel. Voor die tijd presenteert het kabinet begin volgende week een beoordeling van het voorstel van Michel aan de Tweede Kamer.
Al is volgens bronnen rond het kabinet de inzet van Nederland inmiddels bekend: niet meer geld naar Brussel en alleen een tijdelijk noodfonds op basis van leningen, mét voorwaarden.