Dit moet je weten over de EU-top over ruim 1800 miljard

Vanaf 10.00 uur vanochtend praten de Europese regeringsleiders voor het eerst in maanden weer in het echt met elkaar, in Brussel. 

Waar gaat het over?

Grofweg over twee zaken: het huishoudboekje van de Europese Unie voor de komende jaren en het noodpakket van 750 miljard euro voor landen die zijn getroffen door het coronavirus.

Bij het eerste, de zogeheten meerjarenbegroting (MFK) gaat het om de hoogte ervan - en hoeveel de landen straks moeten bijdragen. De Europese Commissie en het Europees Parlement willen een hoger budget, lidstaten zijn verdeeld. Het laatste voorstel, van EU-raadsvoorzitter Charles Michel, gaat uit van een bedrag van 1074 miljard euro voor de periode van 2021 tot 2027. 

Het belangrijkste discussiepunt bij de 750 miljard noodsteun: wordt dit geld geleend of geschonken? En onder welke voorwaarden precies? In het voorstel van de Commissie wordt 500 miljard als subsidie verstrekt, en 250 miljard als lening. Maar daar zijn lang niet alle landen blij mee.

Wat wil Nederland?

Zo min mogelijk betalen aan de EU en garanties over economische hervormingen in de landen die de coronamiljarden krijgen.

Er is een punt gescoord, op het wensenlijstje. Nederland houdt de korting op de EU-contributie die het al sinds 2007 krijgt. In de huidige berekeningen hoeft Nederland nu ieder jaar zo'n 1,5 miljard euro minder aan EU-lidmaatschapsgeld over te maken. 

Het belangrijkste punt op de wensenlijst is echter het stellen van voorwaarden bij de noodhulp aan landen zoals Italië, Spanje en Portugal. Hulp is goed, maar die landen moeten dan wel iets doen om bij een eventuele volgende crisis beter voorbereid te zijn, vindt het kabinet. 

Als er dan toch met subsidies gewerkt gaat worden, dan wil Nederland dat hier hervormingen aan worden verbonden. Denk aan de arbeidsmarkt, het onderwijs of het pensioenstelsel van die landen. Pas als die hervormingen in gang zijn gezet, mag de subsidie worden overgemaakt.

Wat merken wij ervan?

Hoe meer Nederland afdraagt aan de EU, hoe minder de overheid kan uitgeven aan bijvoorbeeld salarissen voor mensen in de zorg of politieagenten. Vorig jaar was de Nederlandse afdracht aan de EU-begroting 8,4 miljard euro, meldt de Algemene Rekenkamer. Dat is omgerekend nog geen drie procent van alle overheidsuitgaven (à 286,8 miljard euro) vorig jaar. 

De harde onderhandelingstactiek van Rutte en minister van Financiën Wopke Hoekstra zorgt wel voor boosheid in Zuid-Europese landen. Maar dat zal geen blijvende reputatieschade opleveren, is de verwachting van experts die RTL Z eerder sprak.

Gaat Nederland zijn zin krijgen?

Nee, die kans is zeer klein en premier Rutte zinspeelde daar al op tijdens het debat in de Tweede Kamer eerder deze week. "Ik zie het heel somber in", aldus Rutte over de kans dat er een akkoord wordt bereikt. 

Hij is weliswaar niet meer mordicus tegen subsidies, maar wil dat hier wel 'heel strakke voorwaarden' aan verbonden worden. Dat is belangrijk omdat de Nederlandse belastingbetaler garant zal staan voor de leningen die de Europese Commissie zal aangaan om de subsidies van te verstrekken. 

Over die voorwaarden zal een flinke strijd gevoerd worden, verwacht Fons Lambie, politiek verslaggever van RTL Nieuws. Nederland wil dat dit soort besluiten pas genomen mogen worden als alle landen het er mee eens zijn, om te voorkomen dat een meerderheid de minderheid kan overstemmen. 

Ruttes somberheid komt voort uit het feit dat hij moet schipperen tussen een zeer kritische Tweede Kamer en zijn collega-regeringsleiders. Dat hem een confrontatie met andere lidstaten te wachten staat, schrikt hem niet af. "Het leidt tot wrijving, maar dat is ook niet zo erg", zei hij daar over. 

Komt er een akkoord?

Onderhandelingen over een 'normale' EU-begroting worden vaak al over meerdere toppen uitgesmeerd. En omdat het nu ook over een ingewikkeld herstelfonds gaat, is het maar zeer de vraag of er een akkoord gesloten kan worden, vertellen ingewijden aan Lambie. Zowel minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) als premier Mark Rutte zijn niet hoopvol, lieten ze al eerder merken. 

Daar komt bij dat Nederland vanzelfsprekend niet het enige land is met een wensenlijst. Polen dreigt bijvoorbeeld met een veto, vanwege de klimaatplannen van de Commissie. 

Is uitstel mogelijk?

Nee, eigenlijk niet. De meerjarenbegroting had allang af moeten zijn, eigenlijk vorig jaar al. De begroting, die 1 januari volgend jaar van kracht wordt, heeft namelijk gevolg voor allerlei Europese subsidieprogramma's. Als de begroting verandert, moet dat wel op tijd doorgevoerd worden in die programma’s. 

Maar in Europese politiek geldt wel vaker dat deadlines er zijn om gebroken te worden, blijkt bijvoorbeeld uit het brexit-dossier.