Strafberekening NOW 1 treft ook bedrijven die regels volgen

Noodsteun door corona

Bij de winkel van Monique Junte was het een voorjaar als elk ander totdat corona kwam. "Hoewel we nog open mochten blijven, werd de winkel hard geraakt door de coronamaatregelen." Monique was dan ook erg blij toen bekend werd gemaakt dat er steun kwam vanuit de overheid. "Het was geweldig dat de NOW 1-regeling zo snel kwam, hij was hard nodig. De rekening van de winkel raakte leeg en het zou lastig worden om werknemers te blijven betalen."

Ze vroeg daarom voor haar twee vaste werknemers en haar twee oproepkrachten de NOW (Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid)  aan. Dat was op dat moment een gloednieuwe subsidie om door de crisis getroffen werkgevers te compenseren in de loonkosten van hun werknemers. 

"Door mijn accountant werd gezegd dat ik er echt voor moest zorgen dat ook de uren van de oproepkrachten gelijk zouden blijven. Dus dat heb ik gedaan. Mijn oproepkrachten hebben hun uren behouden en niemand is zijn baan kwijt geraakt." Monique volgt daarmee precies de regeling zoals hij bedoeld is. De NOW moest er namelijk voor zorgen dat werknemers, ook oproepkrachten, hun werk zouden behouden.

Toch behoorlijk terugbetalen

Maar nu, een jaar later, heeft ze een probleem. "Ik rekende erop dat ik zo'n 300 euro terug moest betalen. Mijn omzetverlies bleek wat lager dan ik vooraf dacht. Dat terugbetalen vond ik ook echt geen probleem." Maar het bedrag blijkt veel hoger dan die 300 euro. "Opeens gaat het om 2000 euro. Dat is echt wel schrikken."

Junte stapt naar haar accountant want ze snapt niet hoe het bedrag zo hoog kan zijn. "Ik had alle regels netjes gevolgd, hoe kan het dan dat ik toch zoveel moet terugbetalen?" Daar ontdekken ze wat er was gebeurd. Voor het voorschot van de NOW werd er gekeken naar de loonsom van januari. En die was bij haar fors hoger dan de loonsom van maart, april en mei.

De pijn zit hem erin dat Monique het hele verschil tussen de loonsom van januari en maart-april-mei moet terugbetalen. Terwijl ze over dat bedrag maar gedeeltelijk subsidie heeft gekregen. Met andere woorden: ze moet meer terugbetalen, dan ze heeft gekregen over dat deel(zie kader onderin).

Junte: "In januari betaal ik altijd de overuren uit van december het jaar ervoor. December is bij ons een erg drukke maand met veel koopavonden en daardoor veel overuren bij het personeel. Om die netjes in een keer uit te betalen doe ik dat in januari."

Niet kijken naar de reden

Haar accountant Brand Timmer ziet het met lede ogen aan. "De regeling ziet niet waarom de loonsom bij de definitieve berekening lager is dan bij het voorschot." Maar als de loonsom is gedaald, wordt dat beschouwd als verlies van werkgelegenheid, ook als dat niet zo is. En dus wordt de subsidie gekort met het volledige bedrag waarmee de loonsom is gedaald. Een straf, die moest voorkomen dat werkgevers de loonsom zouden laten dalen ten koste van werkgelegenheid.

Brand vindt het erg onrechtvaardig: "Monique heeft alle regels netjes gevolgd en puur doordat zo'n regeling geen verschil ziet, wordt zij nu behandeld als een fraudeur."

Zeker niet de enige

En Monique Junte staat zeker niet alleen. Zo heeft Ruben Strating, een horeca-eigenaar uit Ommen, een soortgelijk probleem. "Ik heb in februari 2020 het contract van een kok niet verlengd. Toen had ik nog nooit van corona gehoord. Maatregelen waren er nog niet en van noodsteun was al helemaal geen sprake." 

Toch is ook bij hem daardoor de loonsom van januari van dat jaar hoger dan die van maart, april en mei. "Dat ik een deel van de steun moet terugbetalen is echt geen probleem. Maar het wordt behandeld alsof het een ontslag is van na corona. Dat was het gewoon niet."

Bij de accountant van Monique zijn nog meer gevallen bekend. "Een ondernemer uit Deventer benaderde mij bijvoorbeeld. Zij was in januari geopereerd en kon daardoor niet zelf meer meehelpen in de winkel. Haar personeel had extra gewerkt om dat op te vangen. Dus ook zij had in januari een extra hoge loonsom en betaalt daar nu een hoge prijs voor."

Nog maar het begin

Het blijkt ook uit de cijfers van het Ministerie van Sociale Zaken. In een Kamerbrief van 9 maart laat minister Koolmees weten dat ruim 20.000 ondernemers NOW moeten terugbetalen. Bij ongeveer 20 procent daarvan komt dat door een dalende loonsom. Maar liefst 1200 ondernemers zijn in bezwaar gegaan omdat ze zeggen dat de loonsom van januari niet representatief is.

En dat lijkt nog maar het begin. Vooralsnog zijn er namelijk 41.000 ondernemers die zich hebben gemeld voor een definitieve berekening. 100.000 ondernemers moeten nog berekend worden.

Zo werkt de strafberekening

De hoogte van de NOW wordt mede bepaald door de loonsom van een ondernemer. Toen de NOW 1-regeling inging, werd er daarvoor gekeken naar de maand januari. Dat was immers de eerste maand die bij de boekhouding helemaal was afgerond. En dan kon er niet gefraudeerd worden.
Omdat de noodsteun over drie maanden gaat werd voor het berekenen van het voorschot de loonsom van januari met drie vermenigvuldigd.

Met die loonsom werd dan berekend hoe hoog het bedrag zou zijn waar de ondernemer recht op had. Dat werd gedaan door het bedrag van drie keer de loonsom van januari te vermenigvuldigen met 1,3 en daarna met 0,9 (de noodsteun was immers maximaal 90 procent van het loon). Het bedrag dat daar uit komt wordt dan nog eens vermenigvuldigd met het omzetverlies. Is het omzetverlies bijvoorbeeld 40 procent. Dan wordt het dus vermenigvuldigt met 0,4.

Zijn al die stappen gevolgd dan weet je dus hoeveel noodsteun je kunt krijgen.

Bij de definitieve berekening wordt er echter niet meer gekeken naar januari maar naar de daadwerkelijke maanden. Dat zijn de maanden maart, april en mei. Is de loonsom van die drie maanden samen lager dan dat de loonsom in de voorschotberekening was, dan betaal je dat verschil terug. Zonder dat daarvoor gekeken wordt naar het omzetverlies.

Hierdoor kan het dus zijn dat je een hoger bedrag terug moet betalen dan je voor dat verschil in loonsom eigenlijk aan subsidie had gekregen. Stel bijvoorbeeld dat je loonsom in maart april en mei 2000 euro lager is dan in de voorschotberekening van drie keer januari en je een omzetverlies hebt van 40 procent. Dan heb je volgens de voorschotberekening voor dat bedrag 936 euro subsidie gekregen. Je betaalt als ondernemer dan echter 1800 euro terug aan de overheid.

Bezwaren worden afgewezen

Zowel Ruben Strating, Monique Junte en de ondernemer uit Deventer zijn in bezwaar gegaan. Maar allemaal hebben ze hun bezwaar afgewezen zien worden. Strating: "Ik kan alles bewijzen en aantonen, maar toch kreeg ik een dag na mijn bezwaarprocedure al een belletje van het UWV dat het was afgewezen. Degene die mij belde met de mededeling snapte mijn bezwaar maar kon niets doen, ze voeren alleen maar de regels van het ministerie uit gaf hij aan."

Ook de accountant van Junte, die voor haar in bezwaar ging, krijgt dat te horen: "Het UWV geeft aan dat ze niets kunnen doen. Ze snappen dat Monique de regels heeft gevolgd en erkennen zelfs dat ze kan bewijzen niemand te hebben ontslagen maar de regels geven er geen ruimte voor."

Onzin

Hij heeft dan ook weinig vertrouwen in die bezwaarprocedures. "Ze volgen de regeling, die biedt gewoon geen ruimte voor maatwerk."

Dat bevestigt het ministerie ook. In December 2020 erkent het ministerie al in een zogeheten dilemmabrief dat januari voor veel ondernemers een hogere loonsom kan hebben door bonussen of andere bijzondere beloningen. Maar, zo geven ze daarna direct aan: "Helaas laten de noodzakelijke eenvoud en de grofmazigheid van de regeling niet toe dat daarop maatwerk wordt geleverd. Het is niet mogelijk om dergelijke incidentele betalingen uit de loonsom te filteren."

'Onzin', zegt Timmer. "Ondernemers moeten deze stukken vijf jaar bewaren dus er zit helemaal niet zo'n hoge tijdsdruk op als ze willen doen voorkomen. Je zou dat prima kunnen spreiden en dan pak je alsnog de fraudeurs echt wel. Als het UWV te druk is, dan moeten ze daar misschien maar extra mensen aannemen om dit te doen. Er worden nu ondernemers als fraudeur behandeld, die dat niet zijn."

'Zoals bij de energierekening'

Volgens Timmer moet er op een andere manier naar deze groep gekeken worden. "Als een ondernemer zo duidelijk aan kan tonen dat de loonsom door een legitieme reden lager uitvalt. Bereken het dan opnieuw volgens dezelfde berekening als die van het voorschot." 

Als het bedrag waar je recht op hebt dan lager uitvalt dan het voorschot betaal je dat verschil terug volgens het plan van de accountant. "Gewoon zoals dat ook bij je energierekening kan gebeuren."

Betalingsregeling

Monique heeft inmiddels een betalingsregeling getroffen met het UWV. De minister geeft aan dat het UWV coulant mag zijn met deze regelingen. Toch ervaart Monique dat anders. "Ik moest meteen 2000 euro betalen of verspreid over twaalf maanden. Ik heb voor het laatste gekozen." Dat Monique nog in een bezwaarprocedure zat maakte niet uit. "Ik moest gewoon alvast betalen. Ze gaan ervanuit dat ze gelijk krijgen en anders zou ik dan een betalingsachterstand hebben."

Ook Ruben heeft een betalingsregeling met het UWV. In zijn geval waren ze iets coulanter. "Ik mag vanaf volgend jaar gaan terugbetalen. En dan zal het nog in termijnen zijn." Toch moet ook hij 3000 euro NOW terugbetalen. "Een bedrag waarvan ik nog steeds vind dat het oneerlijk is dat ik het moet betalen."