EU en VK blijven ook na vechtscheiding ruzie maken: nu al boetes op tafel

Op het brexitfront is het nog geen seconde rustig geweest. Hoewel een logistieke en economische veldslag op het nippertje werd voorkomen door net voor kerst een handelsdeal te sluiten, loopt de spanning tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie sindsdien alleen maar weer verder op.

Gisteren startte de EU zelfs officieel een juridische procedure, omdat de Britten zich willens en weten niet aan de gemaakte afspraken over de Noord-Ierse grens houden. Dat ontkennen ze trouwens ook niet, hoewel het VK wel claimt dat de 'kleine operationele stappen' in deze fase gewoon door de beugel kunnen.

Weer die Noord-Ierse grens?

Ja, de brexitsplijtzwam van weleer is nog steeds een groot punt van zorg. In het brexitakkoord is afgesproken dat Noord-Ierland onderdeel blijft uitmaken van de Europese gemeenschappelijke markt. Daardoor zijn er namelijk geen controles nodig op goederen die van Ierland (een EU-land) naar Noord-Ierland (onderdeel van het VK) gaan en omgekeerd.

Daardoor kan die grens gewoon helemaal open blijven. Dat was een harde eis van beide kanten in de brexitonderhandelingen, om te voorkomen dat de strijd op het Ierse eiland weer oplaait.

De andere kant van de medaille is dat goederen gecontroleerd moeten worden die van Groot-Brittannië naar Noord-Ierland gaan. Een grens binnen het VK dus, midden in de Ierse zee. Dat bevalt voorlopig voor geen meter.

Wat is het probleem?

Het invoeren van grenscontroles binnen het VK, bijvoorbeeld op het gebied van voedselveiligheid, zorgt voor administratieve rompslomp en vertragingen bij levering. Vooral supermarkten in Noord-Ierland dreigen daar de dupe van te worden, met deels lege schappen tot gevolg.

Om de acute nood te verlichten werd een aantal controles opgeschort, tot 1 april. Dat wil zeggen: de Britten besloten dat in december, en de EU ging schoorvoetend akkoord. De hoop was dat de EU en het VK voor die tijd samen tot een werkbare oplossing zouden komen. Maar de Britten hebben nu eenzijdig besloten dat de afgesproken regels tot oktober genegeerd kunnen worden.

De EU is daar woedend over. Dat soort beslissingen kunnen alleen gezamenlijk worden genomen. Het gaat immers om de bescherming van de buitengrens van de EU, ook al loopt die in de praktijk midden door het VK.

Wat gaat de EU nu doen?

Officieel is er gisteren een inbreukprocedure gestart. Zo’n procedure kan uiteindelijk leiden tot een boete, opgelegd door het Europees Hof van Justitie. Daarnaast kan er ook een arbitrageprocedure worden gestart. Daarvoor moet dan een soort rechtbank worden samengesteld die uiteindelijk moet oordelen of de regels worden overtreden en welke maatregelen daartegen kunnen worden genomen. Importheffingen – belasting op goederen aan de grens dus – zijn een mogelijkheid.

Zo ver is het allemaal nog lang niet. Voorlopig bestaat de actie van de EU vooral uit het schijven van een boze brief. Als de Britten over een maand daar nog niet (naar tevredenheid) op hebben gereageerd (als het even kan door af te zien van de voorgenomen plannen), volgt er nog een brief. Als de boel dan nog niet is gesust, komt de rechter pas in zicht.

Wat zeggen de Britten?

Het VK zegt eigenlijk niet te begrijpen wat het probleem van de EU nu eigenlijk is. Een woordvoerder van de Britse regering laat aan RTL Z weten dat het om tijdelijke stappen gaat die verstoringen in Noord-Ierland moeten voorkomen. Er zou helemaal geen sprake zijn dat de Britten het brexitverdrag niet te goeder trouw uitvoeren.

Volgens de woordvoerder gaat het om onbelangrijke, kleine schendingen die de gewoonste zaak van de wereld zijn bij het invoeren en uitvoeren van een nieuw verdrag. Juridische stappen zijn dan ook niet gepast, volgens het VK.

Dit is niet het eerste incident he?

He-le-maal niet zelfs. De onderhandelingen over de brexitdeal en daarna het handelsakkoord waren natuurlijk al een over jaren uitgerekte ruzie, maar het is er sinds het sluiten van de verdragen niet beter op geworden.

Bij de EU ligt nog vers in het geheugen dat de het VK in het najaar van vorig jaar al dreigde om via wetgeving de Noord-Ierland-afspraken op te blazen. Ook toen werd een inbreukprocedure gestart, maar uiteindelijk werden de gewraakte passages uit de wet geschrapt.

Eind januari zette de EU juist liters kwaad bloed. In een poging om ervoor te zorgen dat vaccins niet de EU zouden verlaten, werd een clausule van de brexitdeal ingeroepen om de grens tussen Ierland en Noord-Ierland te sluiten voor vaccins.

Een storm van kritiek volgde en binnen enkele uren was het plan alweer ingetrokken. Maar het heeft de verhoudingen geen goed gedaan.