Europese inbreukprocedure tegen Britten: hoe zit het nu precies?
De Europese Commissie heeft deze week een vergaande stap gezet door een zogenoemde inbreukprocedure tegen het Verenigd Koninkrijk te beginnen. De inzet is een omstreden wet die de regering-Johnson heeft ingediend die indruist tegen het brexitakkoord. Hoe moet het nu verder?
De Commissie is de procedure begonnen tegen de regering-Johnson vanwege de Internal Market Bill. Deze wet moet ervoor gaan zorgen dat de vier landen van het Verenigd Koninkrijk (Schotland, Engeland, Wales en Noord-Ierland) met elkaar kunnen blijven handelen.
Internal Market Bill
In de onderhandelingen voor een officieel brexitakkoord, is het Verenigd Koninkrijk akkoord gegaan met een soort grens in de zee tussen Schotland en Noord-Ierland, om zo een grens tussen Noord-Ierland en Ierland overbodig te maken. Dit om nieuwe conflicten op het Ierse eiland te voorkomen.
Doordat de grens in de zee ligt, betekent dat dat goederen die naar Noord-Ierland moeten dus aan de EU-regels moeten voldoen. De Internal Market Bill geeft Britse ministers de bevoegdheid om tijdelijk EU-regels in Noord-Ierland te negeren, mocht dit nodig zijn.
Maar dat is tegen het zere been van de EU. Juist over de oplossing voor de Ierse grens is maanden en maanden onderhandeld, met meerdere keren brexit-uitstel tot gevolg. Dat de Britten nu een wet maken waarmee zij eenzijdig een deel van de afspraken terzijde kunnen schuiven, is voor Brussel onverteerbaar.
Filialen aan beide kanten van de Ierse zee
"De Britten zijn vooral bang dat bedrijven die zowel filialen in Noord-Ierland als Groot-Brittannië hebben zich aan de Europese regels moeten houden", vertelt Rem Korteweg senior onderzoeker Clingendael Instituut.
Neem bijvoorbeeld een Britse supermarktketen die vestigingen heeft in Noord-Ierland en Engeland. Onder de deal die er nu ligt met de EU zijn er andere regels voor de winkel in Noord-Ierland dan voor de winkel in Engeland. Als bedrijven uit praktische overwegingen zouden kiezen om de regels gelijk te trekken, kan dat in de praktijk betekenen dat Europese regels nog steeds doorwerken in het VK.
Maar er zijn meer pijnpunten. Zo willen de Britten bij nader inzien toch de mogelijkheid hebben om volgens hun eigen staatssteunregels bedrijven te kunnen helpen in Noord-Ierland. Ook dat gaat in tegen de afspraken die gemaakt zijn met de EU. Omdat Noord-Ierland in feite onderdeel blijft van de Europese gemeenschappelijke markt, moeten de Europese regels blijven gelden.
Inbreukprocedure
De Europese Commissie heeft nu dus de eerste stap gezet om de schending van de afspraken te voorkomen. Deze stap houdt in dat er een brief wordt gestuurd naar Downing Street met daarin de vraag of ze meer informatie kunnen geven over de situatie.
De regering-Johnson heeft één maand de tijd gekregen om te reageren. "De verwachtingen zijn dat de Downing Street niet meer formeel gaat reageren", vertelt Rem Korteweg. "De brexit-onderhandelingen lopen toch af in oktober."
Handelsdeal
Daarom verwacht Korteweg ook dat de verandering in de Internal Market Bill sterk verbonden zijn met het handelsakkoord dat er uiteindelijk komt. "Als er voor de Britten een handelsakkoord ligt die gunstiger is, dan de zeegrens die is afgesproken. Dan zullen ze de Market Bill gaan aanpassen", vertelt Korteweg. Als er geen gunstigere handelsakkoord komt dan blijft alles waarschijnlijk hetzelfde.
Als de Britten nog niet akkoord gaan dan kan de EU juridische stappen gaan ondernemen. En naar het Europees Hof van Justitie stappen. "Als het Verenigd Koninkrijk dan de rechtszaak verliest kan dat leiden tot of een boete of een dwangsom", vertelt hoogleraar Armin Cuyvers, professor Europees Recht aan de Universiteit Leiden.
Dwangsom
"Een dwangsom kan algauw in de tientallen miljoenen oplopen en is sterk afhankelijk van het BNP. Er wordt dan onder andere gekeken naar hoeveel dagen de Britten zich niet aan de regels hebben gehouden", vertelt Cuyvers.
Overigens maakt het niet uit dat de Britten de EU al hebben verlaten. De procedure is gestart tijdens de overgangsperiode (januari 2020 tot en met december 2020). De Britten zijn ermee akkoord gegaan dat ze in deze tussenperiode nog onder het Europees recht vallen. Dit houdt dus ook in dat de uitspraken van het Europees Hof van Justitie nog steeds invloed hebben op het Verenigd Koninkrijk, benadrukt Cuyvers.
No-deal
Toch is het niet helemaal duidelijk of dat in de praktijk ook zo uit gaat pakken. In het geval dat de onderhandelingen over een nieuwe handelsdeal volledig klappen, verandert het hele speelveld zo drastisch dat het niet meer duidelijk is wat er precies wel geldt en niet geldt.
Zo ook de regels over het Verenigd Koninkrijk en het Europees recht. "Overigens is de Internal Market Bill dan niet één van de grootste zorgen als er een no-deal scenario is", vertelt Korteweg.
Inbreukprocedures veel gezien
De Britten zijn trouwens niet uniek omdat ze een inbreukprocedure aan hun broek hebben hangen nu. "De Commissie start vele inbreukprocedures per jaar", vertelt Cuyvers. "De Europese Commissie doet dit eigenlijk pas als ze heel erg zeker van hun zaak zijn en dat heeft er ook toe geleid dat ze vrijwel elke zaken hebben gewonnen."
Een zaak die nu gaande is, gaat over Polen dat de rechtstaat aan het ontmantelen is. Als het tot een rechtszaak mocht komen met het Verenigd Koninkrijk verwacht Armin Cuyvers eigenlijk wel dat de Commissie die gaat winnen.