Woningmarkt verder in de knel met val kabinet: 'Stilstand is achteruitgang'

"We balen er enorm van", zegt Niels Wensing, woordvoerder van branchevereniging Bouwend Nederland over de val van het kabinet. Ook Ingrid Thijssen, voorzitter van ondernemersclub VNO-NCW, is er "goed chagrijnig van". Nederland heeft grote vraagstukken om op te lossen, van stikstof tot klimaat, en dat dreigt stil te vallen. 

"De woningbouw, de verduurzaming, de betaalbaarheid van huren en de leefbaarheid van wijken dulden geen vertraging meer", zegt Aedes de koepel van woningcorporaties. Volgens de organisatie blijven de corporaties investeren in nieuwbouw en verduurzaming, maar kan niet alles alleen worden besloten of gerealiseerd.

Langetermijndossiers blijven liggen

Volgens de belangenclubs ben je zo anderhalf jaar verder voordat er een nieuw kabinet zit en daarmee loopt veel nieuwe wetgeving spaak. Alleen belangrijke lopende zaken worden voortgezet, andere zogenoemde controversiële voorstellen worden door het parlement stilgelegd. Welke dat precies zijn moet nog duidelijk worden.

De oorlog in Oekraïne of de toeslagenaffaire, daarover zullen nog wel beslissingen volgen. "Er zal ook een nieuwe begroting moeten komen op Prinsjesdag", zegt Bert van den Braak, hoogleraar parlementaire geschiedenis van de Universiteit Maastricht. Maar de langetermijndossiers blijven waarschijnlijk liggen. "Zoals het stikstofdossier."

Controversieel verklaren

Wetsvoorstellen die politiek gevoelig liggen, kunnen in de periode dat het kabinet demissionair is, door de Eerste en met name Tweede Kamer controversieel worden verklaard. Ze worden dan niet verder besproken, totdat er een nieuw kabinet is aangetreden.

De Kamer buigt zich in juli over de vraag welke onderwerpen controversieel zijn. Hierover worden zo nodig afzonderlijke besluiten genomen, op basis van advies van de Kamercommissies. Met het controversieel verklaren van onderwerpen moet worden voorkomen dat het kabinet 'over zijn graf heen regeert.'

Dat dossier bemoeilijkt al sinds 2019 de woningbouw, de aanleg van nieuwe infrastructuur en realisatie van de klimaatdoelen, zegt Wensing. Bouwend Nederland hoopt dan ook dat het kabinet de plannen op dit gebied wél doorzet, zoals de regeling voor boeren om te kunnen stoppen.

Het terugdringen van de uitstoot moet op termijn meer ruimte geven voor de vastlopende nieuwbouw en infrastructuur - er moet meer kunnen worden gebouwd. En dat moet op zijn beurt weer lucht brengen op de krappe woningmarkt. "Alles hangt met alles samen", zegt Wensink.

De bouwsector zit daarom niet alleen te wachten op bouwwetten, maar juist ook op de beloofde kabinetsvisie op landbouw of een fonds om stikstof te reduceren. Plannen die met de val van Rutte hoogstwaarschijnlijk blijven steken. En dat betekent volgens de branche achteruitgang.

'Kwart projecten ligt stil'

Zo’n beetje een kwart van de nieuwbouwprojecten is vertraagd of stilgelegd door de stikstofproblematiek, zegt Peter Boelhouwer, hoogleraar Housing Systems aan de TU Delft. Veel projecten kunnen ook gewoon wel doorgaan, maar hoe langer onzekerheid heerst over de aanpak, hoe meer effect dat kan hebben op de aanwas van nieuwe woningen, zo denkt hij.

De bouw van nieuwe woningen loopt volgens de hoogleraar vooral vast omdat de branche kampt met lastige economische omstandigheden, zoals gestegen bouwkosten en hogere rentes op leningen. De pot geld die het kabinet daarom beschikbaar wilde stellen, is hard nodig om de teruggang af te remmen. 

Met de val van Rutte IV dreigt echter verdere stilstand op de woningmarkt. Het is een vrees die ook leeft bij de kiezer. "Omdat er voorlopig ook geen maatregelen zijn om de migratiestroom te beperken, wordt de druk op de woningmarkt er niet minder om", zegt Boelhouwer. Juist op dat gebied bleken de verschillen tussen de coalitiepartijen onoverbrugbaar.

Een aantal maatregelen voor de woningmarkt lagen al vast en worden niet teruggedraaid, zegt de hoogleraar, zoals het afschaffen van de jubelton, de belastingvrije schenking voor huizenkopers. Of de wet goed verhuurderschap die huurders beter moet beschermen tegen misstanden. Andere wetten zijn er nog niet officieel doorheen en moeten daarom waarschijnlijk wachten: het parlement besluit later deze maand of de onderwerpen controversieel zijn.

Denk aan de zogenoemde regiewet die inmiddels demissionair minister De Jonge in februari presenteerde om een einde te maken aan de 'eindeloze discussie' over de vraag of op een bepaalde locatie mag worden gebouwd en waarmee hij gemeenten wil dwingen tot actie. Ook moeten er meer betaalbare woningen komen en meer hulp voor urgent woningzoekenden.

Of de nieuwe huisvestingswet waarmee gemeenten aanbieders van betaalbare nieuwbouwwoningen mag dwingen hun woningen alleen nog te verkopen aan mensen met een lager of middeninkomen. Ook de Wet Betaalbare Huur, die een einde moet maken aan onnodig hoge huren, kan zomaar maanden vooruit worden geschoven. "Wat ermee gebeurt, is afwachten", zegt Boelhouwer.

En die onzekerheid is volgens hem nooit goed voor de markt. "Investeerders of particulieren, iedereen blijft terughoudend."