Hoe kansrijk is de vaccinatiedrang van Leaseplan?

Leaseplan verzoekt medewerkers om alleen op kantoor te komen werken als ze gevaccineerd zijn. Op die manier zijn er zo min mogelijk onnodige risico's, stelt de leasemaatschappij. Controles worden evenwel niet uitgevoerd en medewerkers krijgen geen vaccinatieplicht.

Het was wachten tot dit in Nederland zou gebeuren, zegt Gerard Gijsberts, advocaat arbeidsrecht bij Vogelaar Bosch en Spijer Advocaten. Al vindt hij het wel opmerkelijk dat juist Leaseplan als eerste met een vaccinatieplicht komt.

Wie betaalt?

"Ik had dat eerder van een ziekenhuis verwacht, waar ze ook de zorg voor patiënten hebben, of van een luchtvaartmaatschappij, die anders wellicht niet op bepaalde bestemmingen zou mogen vliegen."

Bedrijven worstelen met dit vraagstuk, merkt ook advocaat arbeidsrecht Suzanne Meijers. "Met name bedrijven waar niet thuisgewerkt kan worden, zoals in de horeca of productielocaties. Want als een werknemer daar zich niet wil laten vaccineren, voor wiens rekening komt dan bijvoorbeeld een langere quarantaine?"

Het is in het geval van Leaseplan maar de vraag of het vaccinatieverzoek stand houdt, stellen de arbeidsrechtadvocaten.

Risico's beperken

"Je mag a, geen vaccinatieplicht opleggen, en b, niet eens vragen of iemand gevaccineerd is", zegt Meijers. "Overigens lees ik het ook niet als plicht. Ze zeggen niet letterlijk: je móét je laten vaccineren en ze gaan niet controleren." 

Dat het om kantoorwerk gaat dat meestal prima vanuit huis gedaan kan worden, helpt Leaseplan ook niet echt. "Dat ze de gebruikelijke coronamaatregelen aanhouden, zoals anderhalve meter afstand, verzwakt hun argument", zegt Gijsberts.

Plus: zijn er geen andere manieren om de risico's te beperken, vraagt Gijsberts zich af. "Zelftesten, in aparte ruimtes werken? Waarom moet het via vaccinatie? Dat gaat ongetwijfeld aangevoerd worden door werknemers, als het tot een rechtszaak komt." 

Reactie FNV

"Wij zijn voor vaccinatie. Maar niet dat het verplicht door werkgevers wordt opgelegd", zegt Kitty Jong, vicevoorzitter van vakbond FNV. "Dat kan ook helemaal niet volgens de wet. Wij staan onze leden bij en bekijken hoe zij het beste geholpen kunnen worden."

Desnoods door een rechtszaak, zegt Jong. "Maar we gaan niet op de zaken vooruitlopen. Wij hebben tot nog toe weinig klachten gekregen van leden over vaccinatiedwang. Natuurlijk zien we wel dat al of niet gevaccineerd zijn op de werkvloer speelt."

Rachel Rietveld, onderzoeker arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam, staat iets minder negatief tegenover het verzoek van Leaseplan. "In de basis ga je er als werknemer niet op achteruit. Je hebt geen vaccinatieplicht en je hoeft er ook niets over te zeggen." 

Consequenties

Ze snapt dat mensen over de maatregel vallen, maar, zegt ze, deze redenatie is niet nieuw. "Als je zwanger bent, mag je dat vertellen, maar het hóeft niet. Tenzij je de werkgever in een onmogelijke situatie brengt door het te verzwijgen."

Interessanter vindt ze de vraag wat er nu gaat gebeuren. "Je hebt twee scenario's: een werknemer vertelt dat hij niet is gevaccineerd, wat gebeurt er dan? Of iemand verzwijgt dat, Leaseplan komt erachter, wat dan? Eigenlijk mag het bedrijf er geen consequenties aan verbinden."

In een toelichting op het nieuws zegt Leaseplan dat alle werknemers, gevaccineerd en ongevaccineerd, de mogelijkheid houden om thuis te werken, net als de afgelopen anderhalf jaar.

Leaseplan moet er wel voor zorgen dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen gevaccineerde en niet-gevaccineerde werknemers, stelt Rietveld.

Andere maatregelen al voldoende

"Je moet niet de situatie krijgen dat een ongevaccineerde als een soort paria wordt behandeld, bijvoorbeeld omdat hij of zij apart moet lunchen. Het mag niet duidelijk worden dat een werknemer niet gevaccineerd is."  

Ze vraagt zich wel af waarom de leasemaatschappij dit nou wil. "Het is geen zorginstelling, het is een kantoor. Dat maakt de kans dat hun plan standhoudt kleiner. Andere maatregelen zijn misschien al voldoende. Plus: ook gevaccineerden kunnen het coronavirus nog overbrengen, ook al is de kans dan wel kleiner."

Mocht het zover komen, dan heeft Leaseplan vooralsnog juridisch niet echt een basis voor een succesvolle rechtszaak, denkt Meijers. "Is het liegen over een dringend verzoek tot vaccinatie, waarvan de vraag is of je het je überhaupt zo had mogen stellen, aanzet tot een verstoorde arbeidsrelatie?" 

Verstoorde arbeidsrelatie

Want als Leaseplan al naar de rechter stapt, zal dat volgens Meijers de kapstok zijn waar het ontslag aan wordt opgehangen: een verstoorde arbeidsrelatie. "In dat soort situaties wordt de werknemer in feite wel beter beschermd."

"Leaseplan zal als werkgever met goede argumenten moeten komen als het een werknemer vanwege deze verplichting wil ontslaan", aldus Gijsberts. "Ik vraag me af of ze in dit geval valide genoeg gaan zijn. Bij een andersoortig bedrijf is dat wellicht eerder het geval."