Baas over eigen baren: 'Vaginaal bevallen lijkt me veel te rommelig'
Zo’n vijftig jaar na Dolle Mina zijn we als het om bevruchting gaat toch behoorlijk baas in eigen buik. Wellicht zit het venijn hier in de staart, want in hoeverre ben je eigenlijk baas over eigen baren, wil journalist Hanneke Mijnster weten.
Condooms, spiraal, de pil in alle soorten en maten - en zelfs achteraf kunnen we nog besluiten of we de bevruchting wensen of niet. Maar daarna verandert er iets. Als het gaat om bevallen, wemelt het ineens van de normen en regeltjes. Thuis, in het ziekenhuis of op een operatietafel: daar hebben we verrassend minder in te wensen dan we willen. In hoeverre ben je baas over eigen baring? Ja, je mag kiezen voor een kruk of een bad. Of gewoon een bed natuurlijk. Met of zonder verdoving, met of zonder doula. Maar wil je graag met een keizersnede bevallen, dan loop je tegen flink wat weerstand op.
Ik ga op zoek naar vrouwen die een keizersnede op verzoek probeerden te krijgen en mijn mailbox ontploft. Vraag een vrouw naar haar bevalling en je kunt er gerust een uur voor uittrekken. Zo’n tien jaar geleden zat ik zelf bij de gynaecoloog te bedelen of mijn tweede kind als-je-blieft ook met een keizersnede geboren mocht worden. De angst dat het hoofdje weer zou blijven steken op een plek waar je dat liever niet wil, was levensgroot.
Dat ging niet vanzelf en dus raadde mijn verloskundige me aan om er samen met mijn man een overdreven tranentrekkend verhaal van te maken. En dat lukte. Op 28 oktober stond ik ingeroosterd en zou ik om half drie voor de tweede keer moeder worden. Tien jaar later is er nog niets veranderd en blijkt ook die psychische kaart nog steeds een goede om te trekken. Vrouwen met een traumatische eerste bevalling, een postnatale depressie, een eerdere totaalruptuur en dwarsliggende tweelingen hebben allemaal moeten praten als brugman om een bevalling op bestelling te krijgen, blijkt uit de reacties.
'‘First do no harm’, daar moeten we als artsen aan voldoen'
Alleen omdat je als (aanstaande) moeder graag de ogenschijnlijke controle van een keizersnede bevalling wil, is in Nederland nog geen reden om er ook een te krijgen. Zonder medische indicatie gaat een sectio op verzoek in tegen het principe ‘primum non nocere’, ofwel ‘allereerst niet schaden’, schrijft het Nederlands tijdschrift voor Geneeskunde.
Engelse benadering
De keizersnede is een groot goed, vindt dr. Eva Pajkrt, Hoogleraar Verloskunde en gynaecoloog-perinatoloog in het Amsterdams Medisch Centrum. “We zijn in Nederland niet tégen de keizersnede, want hij bespaart in veel gevallen groot leed voor moeder en kind. We geven ze alleen niet op verzoek omdat de kans op complicaties vier tot vijf keer hoger is dan bij een vaginale baring. Dat risico neemt toe wanneer je meerdere keizersnedes krijgt. 'First do no harm', daar moeten we als artsen aan voldoen. En hoewel ik best begrijp dat het kleine risico op complicaties aanvaardbaar voelt voor een individuele vrouw, betekent een keizersnede op verzoek op populatieniveau veel meer kans op veel bloedverlies, blaasontsteking, longembolie, trombosebeen of letsel aan de blaas of darmen. Geen grote risico's op zich, maar bij elkaar opgeteld dus wel. Niet iedereen heeft die keuze natuurlijk, maar het is onze taak als arts om vrouwen op die risico's te wijzen en de beste zorg te leveren. Ook al voelt het dan vaak als moeilijk doen."
Saskia Eisberg - ‘t Hooft (45) merkte de verschillen tussen de Nederlandse en Engelse benadering van keizersnedes. “Ik woonde in Engeland toen mijn dochter via een keizersnede ter wereld kwam. Ik had bloedvergiftiging en ze lag in een gestrekte stuit, reden in het VK om je niet 'normaal' te laten bevallen. Helemaal prima vond ik dat. Nu wist ik namelijk precies wanneer ze geboren werd, kon ik me mentaal beter voorbereiden en konden onze ouders gewoon een trip naar Londen plannen.”
Anderhalf jaar later was Saskia weer hoogzwanger en was ze inmiddels naar Nederland verhuisd. “Ik wilde, omdat mijn eerste ervaring zo positief was, opnieuw bevallen met een keizersnede. Dat bleek supermoeilijk in Nederland. Ik wilde graag een ‘gentle c-section’, waarbij de temperatuur in de operatiekamer wat hoger ligt, de lichten gedempt worden en je man erbij mag zijn. Zachte muziek op de achtergrond en de baby meteen op je borst. Bleek dus helemaal niet te bestaan in Nederland en ik moest überhaupt hemel en aarde bewegen om een keizersnee te mogen kiezen. Vreemd wel, want zoveel gevraagd is dat toch niet?
Uiteindelijk heb ik in Nijmegen, Eindhoven, Utrecht en Limburg een ziekenhuis gevonden waar ik wel een geplande keizersnede kon krijgen, maar alleen maar omdat ik er al een had gehad. In Nijmegen smeekten ze me zelfs om daar te komen bevallen, zodat ze de gentle c-section daar op de kaart konden zetten. Een nieuw begrip waar veel verloskundigen enthousiast over waren, maar het operatiepersoneel was minder happig en dus ging het niet door.
Kil en klinisch
Toch heb ik nooit overwogen om vaginaal te bevallen, want dat leek me veel te rommelig en onrustig. Je hebt heel veel pijn, je weet niet wat er gaat gebeuren en wanneer. Er kan van alles misgaan en ik heb gewoon veel liever de controle op zo’n belangrijk moment. Waarom mag je als vrouw, of beter, als gezin, niet standaard bepalen hoe je wil bevallen? Uiteindelijk koos ik voor het ziekenhuis in Utrecht, omdat we daar ook in de buurt gingen wonen, en kon ik wel eerst mijn kind op de borst krijgen voordat het werd meegenomen voor onderzoek. Het voelde goed om volledig de controle te hebben, maar verder was deze ervaring kil en klinisch in vergelijking met de eerdere ‘gentle C-section’. En was mijn herstelperiode deze keer heel lang. Het zou me niets verbazen als dat met elkaar te maken heeft. Och, wat heb ik een verdriet gehad over het gedoe rond die tweede keizersnede. Maar ja, wel zelf voor gekozen dus.”
'Als er veel angst zit, kunnen we kijken hoe we je daarbij kunnen helpen'
Volgens de richtlijnen van de WHO ligt het ideale percentages voor bevallingen via een keizersnede rond de 15 procent. Zo gewoon is het in het buitenland dus niet. Behalve misschien in Brazilië, waar het gemiddelde rond de 40 procent ligt, omdat veel vrouwen daar per se hun ‘love channel’ intact willen houden. In Nederland eindigt inmiddels 16,2 procent van de bevallingen in een keizersnee, vertelt Pajkrt. Dat is minder dan in 2015, toen 17 procent nog beviel in de OK. “Die eerste keizersnede moet zoveel mogelijk voorkomen worden. Nee, je scheurt niet uit, maar verder doet ‘ie vaak toch meer kwaad dan goed.”
Minder makkelijk zwanger
Zo is het na een keizersnede moeilijker om opnieuw zwanger te worden, zelfs met IVF en andere technieken. Daarnaast bestaat de kans dat bij een volgende zwangerschap de placenta laag komt te liggen en zelfs ingroeit in de baarmoeder. Dat kan resulteren in veel bloedverlies tijdens de bevalling en soms zelfs tot een verwijdering van de baarmoeder. "Natuurlijk is een keizersnede soms de enige manier om te bevallen in verband met de gezondheid van de moeder of van een kind. Indien een vrouw daarna opnieuw zwanger wordt, dan krijgt zij de keuze of zij vaginaal wenst te bevallen of via een keizersnede, dus het hierboven geschetste verhaal is voor mij niet herkenbaar. Indien een vrouw, na een eerdere keizersnede graag vaginaal wil bevallen, dan lukt dat in 75 procent van de gevallen ook. Dat moet in het ziekenhuis, omdat er altijd een hele kleine kans is dat de baarmoeder na een eerdere operatie scheurt."
Wanneer een vrouw tijdens haar eerste zwangerschap het liefst voor een keizersnede kiest, kijkt Pajkrt liever naar de vraag achter die wens: wat is de achterliggende reden voor iemand om zo sterk een keizersnede te wensen? Waar komt dat beeld of juist de angst voor een natuurlijke bevalling vandaan? En kunnen we misschien daar iets aan doen? Praat erover, vindt ze. Je kunt op Keuzehulp en op De Keizersnede Club veel informatie vinden over de voors en tegens. “Als er veel angst zit, kijken we hoe we je kunnen helpen. Ben je echt bang voor de pijn? Daar hebben we goede medicijnen voor. Ben je bang om de controle te verliezen? Neem een doula mee, die je bijstaat bij zo’n hele bevalling. Je moet echt wel met een goed verhaal komen willen we zonder medische indicatie tot een keizersnede overgaan. Maar eerlijk is eerlijk: als je echt weigert te baren, dan lukt dat natuurlijk gewoon. Er is altijd wel ergens een welwillende gynaecoloog te vinden."
'Ik zou het zo weer doen'
Toch hoeft een verdrietige voorgeschiedenis niet automatisch een keizersnede op verzoek te betekenen. Zo wilde Shannen Hompes (27) tijdens haar hele zwangerschap graag een keizersnede, omdat ze een jaar eerder was bevallen van een stilgeboren dochtertje. Op zich al buitengewoon verdrietig, maar door extreem veel bloedverlies en een placenta die door de vroeggeboorte bleef plakken, werd het een traumatische bevalling. Dat wilde ze ab-so-luut niet nog een keer.
Al bij 14 weken zwangerschap riep ze tegen de gynaecoloog dat ze een keizersnede wilde. “Mijn gynaecoloog begreep me volledig maar vroeg ook: sta je ervoor open om van gedachten te veranderen? Juist omdat ze liever niet in een gezond lichaam snijden. Ik voelde me gehoord en heb uiteindelijk zes weken intensieve EMDR therapie gevolgd. Hierdoor nam mijn paniek al wel wat af. Uiteindelijk deed mijn gynaecoloog ook belangrijke toezeggingen op inleiden en sterke pijnbestrijding en kreeg ik bijvoorbeeld een medicijn dat het loslaten van de placenta zou bespoedigen. We hebben samen alle pijnpunten aangepakt en ik ben probleemloos bevallen. Mijn bevallingswensen zijn echt ingewilligd en de artsen hebben me goed door mijn angsten en problemen heen geholpen. Achteraf bezien ben ik blij dat ik toch natuurlijk ben bevallen en dat ik aan mezelf heb bewezen dat het inderdaad wel goed kan gaan. Ik zou het zo weer doen.”
En ook Kelly hield aan haar eerste bevalling een nare herinnering én een gekneusde plasbuis, over dus wilde ze tijdens haar tweede zwangerschap graag een keizersnee. Uiteindelijk praatte de gynaecoloog het uit haar hoofd en beviel ze voor de tweede keer op de natuurlijke manier. Blij toe, want nu had ze geen enkele complicatie en een vlot herstel, terwijl ze met een keizersnee tot een paar weken aan bed gekluisterd zou zijn.
Baas over eigen baren ben je dus in zekere zin wel, als er maar genoeg uitleg en begrip van beide kanten is. Uiteindelijk is moeders wil toch wet. Een mooie oefening voor je aanstaande nieuwe rol, of niet soms?