Als moeder weggaat bij het gezin: 'Je wordt keihard veroordeeld. Ik was die boze heks'

Toen journalist en politica Kim Heijdenrijk eind vorige maand op Twitter deelde dat zij en haar man in goed overleg uit elkaar waren gegaan en zij degene was die het gezinshuis verliet, kreeg ze bakken kritiek over zich heen. "Absurd hoe onze keuze is opgevat", twitterde ze vervolgens.

"Probeerde het beste te doen voor iedereen, maar ondertussen wordt het mij kwalijk genomen dat onze kinderen niet bij mij wonen. Alsof alleen een moeder recht heeft op de kinderen bij scheiding. Mijn ex is een betere vader dan ik een moeder. Niemand weet waarom wij voor deze – kennelijk onconventionele – oplossing gekozen hebben. Niemand vraagt het. Iedereen heeft een klakkeloos oordeel. En dat oordeel is daarmee minstens net zo pijnlijk als de keuze. (…) Alsjeblieft. Je weet het niet."

De keuze om als moeder het gezinshuis te verlaten blijkt nogal gevoelig te liggen. Ook Petra (50) (niet haar echte naam, red.) was zo’n 'vertrekkende moeder'. Toen zij en haar ex twintig jaar geleden uit elkaar gingen, waren hun zoons 4 en 7 jaar oud. Twee dingen brachten haar ertoe ervoor te kiezen zelf een nieuw huis te gaan zoeken. "De belangrijkste reden om ze bij hun vader te laten blijven was het feit dat we op een boerderij woonden: wat is nu een mooiere plek voor een kind om op te groeien? Dat wilde ik ze niet ontnemen. Ze zouden er in mijn ogen niet gelukkig van worden als ik ze zou meeslepen naar een nieuwbouwwijk."

Wat ook meespeelde, was dat ze – na een paar maanden alleen gewoond te hebben om alles voor zichzelf op een rijtje te zetten – een nieuwe partner had die niet bijzonder goed leek te klikken met de kinderen. "Ik besloot dat het voor hen het beste was om zoveel mogelijk bij het oude te laten."

Zoveel mogelijk tijd met de jongens

Petra deed haar uiterste best om er ook na haar vertrek zoveel mogelijk voor haar jongens te zijn. "Elke ochtend stond ik voor dag en dauw op om naar de boerderij te gaan. Als hun vader de koeien aan het melken was, zorgde ik ervoor dat ze aangekleed en gedoucht waren en bracht ik ze naar school. Aan het eind van de dag haalde ik ze op en bracht ik ook weer tijd met ze door. Ik was nauwelijks minder vaak in hun leven dan daarvoor."

Toch reageerde haar omgeving verre van begripvol op haar keuze. "Dat vond ik misschien wel erger dan de hele scheiding. Je wordt keihard veroordeeld, zonder dat mensen weten waarom je die keuze hebt gemaakt", zegt ze. Met name haar eigen ouders hadden er veel moeite mee. "Mijn vader kwam bij me langs om erover te praten, of ik niet terug kon gaan. 'Dit kun je niet maken tegenover de kinderen', zei hij."

"Mijn ex-partner was als een zoon voor mijn ouders, en zo zouden ze hem ook blijven behandelen, deelden ze mee. Ze konden zich er niet bij neerleggen dat ik hem en het huis had verlaten. Mijn nieuwe partner accepteerden ze niet. Uiteindelijk heeft het er zelfs toe geleid dat ik met ze heb gebroken. Met mijn ex hebben ze nu nog goed contact, terwijl ze hun bloedeigen dochter niet meer zien. Voor mijn ex heb ik overigens alle respect; hij stond er deels alleen voor met de kinderen, maar heeft het fantastisch gedaan."

'In hun ogen was ik die slechte moeder'

Ook op het schoolplein werd Petra met de nek aangekeken. "Andere ouders liepen met een boogje om me heen of draaiden hun hoofd weg als ze me zagen aankomen. Ze hebben het nooit in mijn gezicht gezegd, maar ik merkte het aan alles: ik was in hun ogen een slechte moeder. Ik was die vrouw die haar kinderen in de steek liet, de boze heks. Terwijl: als mannen vertrekken vindt iedereen dat normaal."

Op het moment zelf liet ze de oordelen naar eigen zeggen niet zo binnenkomen, maar later heeft ze er veel last van gehad. "Het doet al ontzettend veel pijn om je gezin 'in de steek te laten', want natuurlijk worstel je met schuldgevoelens. Als dan de buitenwereld je er ook nog eens om verkettert, maakt het alles nog pijnlijker. Ik ben extreem gaan overcompenseren om het allemaal goed te doen. Op een gegeven moment gaat dat je opbreken. Jaren later uitte zich dat bij mij in een depressie."

En nog steeds is het moeilijk. Want hoewel ze met de beste bedoelingen is vertrokken en zich in allerlei bochten heeft gewrongen om er toch voor de kinderen te zijn, neemt vooral haar oudste zoon (nu in de twintig) haar die keuze kwalijk. 'We hebben al vier jaar geen contact meer. Via een vriendin weet ik dat hij boos op me is vanwege mijn keuze van destijds. Ik zeg altijd: een kind kan zonder z’n ouders, maar een ouder niet zonder z’n kind. Ik probeer er voor mezelf niet te veel bij stil te staan en hoop maar dat hij uiteindelijk wel terugkomt."

Allerbeste oplossing voor iedereen

Ondanks alles staat Petra jaren later nog steeds achter haar keuze. "Dit was volgens mij de allerbeste oplossing voor iedereen. Ik was niet meer gelukkig met mijn ex. Moet je dan bij elkaar blijven voor de kinderen? Ik zal moeders die hetzelfde overwegen als ik destijds, echt aanraden te vertrekken. Laat je niet leiden door reacties van anderen en kies voor je eigen geluk. Als jij niet gelukkig bent, kun je het geluk ook niet overbrengen op je kinderen. Je kunt beter een moeder op afstand zijn dan een ongelukkige moeder."

'Van een afstandje kan ik beter voor ze zorgen'

Léontine (52) kan zich bij dat laatste alleen maar aansluiten. Zij maakte ruim een jaar geleden dezelfde keuze als Mariska. "Het ging al zeker een jaar niet zo lekker tussen mijn ex en mij", vertelt ze. "Achteraf denk ik al langer niet, maar toen werd ik me ervan bewust. Dat we allebei thuiswerkten vanwege corona heeft als een vliegwiel gewerkt. Ik kwam tot het besef dat hij niet meer de man was met wie ik oud wilde worden. Hij is een schat van een man, echt geen kwaad woord over hem, maar we waren gewoon te verschillend."

Toen na relatietherapie het hoge woord eruit kwam dat Léontine eigenlijk alleen voor de kinderen bij hem bleef, viel het doek, zoals ze het zelf zegt. "Hij vond dat geen goed argument om te blijven, en daar had hij gelijk in."

Hij was de zorgende 

Eén nieuw huis zou voor de kinderen fijner zijn dan twee, besloten ze samen. En omdat haar ex-man meer verdiende dan zij, waren ze er snel uit dat hij dan degene zou zijn die in het gezinshuis zou blijven wonen. "Hij kon ze ook meer regelmaat bieden dan ik, met mijn onregelmatige werk. En hij was de laatste jaren sowieso al meer de zorgende van ons twee. Ik denk dat het voor hem ook belangrijk was dat de kinderen bij hem bleven. Ik was degene die weg wilde, het laatste wat ik wilde was hem dan ook nog eens het gevoel geven dat zijn kinderen hem werden afgenomen."

Had ze het er zelf moeilijk mee om haar kinderen 'achter te laten' bij hun vader? "Eerlijk? Nee. Ik ben gewoon niet zo’n enorme moederkloek die 24/7 bij de kinderen wil zijn. Ik ben dol op ze, ik hou heel veel van ze, maar ik ben ook iemand die haar eigen ruimte nodig heeft. Ik was altijd al veel weg, merkte mijn jongste laatst fijntjes maar treffend op. Ik was inderdaad veel van huis, daar was ik gelukkiger. Ik denk dat ik nu een betere moeder voor ze ben dan toen ik nog met hun vader was. Op een afstandje kan ik beter voor ze zorgen dan als ik er continu bovenop zit. Ik ben relaxter."

De eerste maanden na de breuk bleef Léontine nog in het gezinshuis wonen omdat dat financieel het handigst was. Voor de kinderen, inmiddels 16 en 18, was die overgangsfase ook fijn. "Ook al zijn ze wat ouder, zo’n scheiding kan nog best pittig zijn. Doordat ik niet gelijk weg was, hadden ze tijd om aan het idee te wennen en konden ze ons op elk moment van de dag alles vragen wat wilden weten."

Nu zijn de kinderen om het weekend bij Léontine, tussendoor besluiten ze zelf bij wie ze willen zijn. "De jongste wilde eigenlijk het liefst bij mij wonen, maar hij heeft inmiddels vrede met de situatie. Hij zit op de middelbare school vlak bij mijn nieuwe huis en komt regelmatig even aanwaaien als hij een tussenuur heeft. Het gaat allemaal heel soepel."

Beetje een vrijbuiter

Negatieve reacties heeft Léontine niet gehad op haar keuze. "Natuurlijk vragen ze weleens of ik de kinderen niet heel erg mis, maar van oordelen heb ik niets gemerkt. Mensen die mij kennen weten ook wel dat ik een beetje een vrijbuiter ben die graag haar eigen gang gaat. Iedereen leek er wel begrip voor te hebben. Misschien vinden mensen er achter mijn rug wat van, maar gelukkig heb ik dat niet meegekregen."