Zij gingen terug naar school om te leren lezen en schrijven: 'Durfde niemand om hulp te vragen'

Gea Mulder (43): "Door mijn laaggeletterdheid ben ik in de schulden beland"

"Op school kon ik niet goed meekomen. Terwijl klasgenootjes langzaam maar zeker leerden lezen en schrijven, wilde het bij mij maar niet lukken. In groep 3 en 4 was dat nog niet zo’n groot probleem, maar naarmate ik ouder werd begon ik me er steeds vervelender over te voelen. Waarom kon iedereen lezen en schrijven en ik niet? Het gaf me een gevoel van onmacht. Dat ik er op een gegeven moment mee werd gepest, maakte het nog erger. Ik voelde me zó klein."

Goed verbloemen

"Vanuit huis heb ik weinig taalvaardigheden meegekregen. Mijn beide ouders waren ook laaggeletterd. Van mijn moeder wist ik wel dat zij een achterstand had op leergebied, maar later ontdekte ik dat mijn vader dat ook had. Hij heeft het heel goed weten te verbloemen. Als ik hem iets vroeg, zei hij altijd dat ik het zelf maar moest uitzoeken. Nu weet ik dat hij dat deed omdat hij het zelf ook niet wist."

"Op het voortgezet onderwijs liep ik nog steeds gigantisch achter ten opzichte van de rest. Ik begon me tegen alles en iedereen af te zetten. Ik had geen zin meer om naar school te gaan, spijbelde veel en blowde me suf. Eén voordeel: daar werd ik tenminste niet gepest. Helaas ben ik wel gezakt voor mijn examens; als je er nooit bent, kun je ook niet slagen. 

Ik heb me jarenlang geschaamd voor mijn laaggeletterdheid. Als iemand me vroeg om iets op te schrijven, verzon ik smoesjes om het niet te hoeven doen. 'Ik heb mijn bril niet bij me', zei ik dan, of 'mijn handschrift is niet zo netjes'. Ik wilde niet afgaan. 

Sollicitatiebrieven schrijven kon ik natuurlijk ook niet, waardoor ik nergens een baan kon vinden. Met lezen had ik nog meer moeite. En dat is heel beperkend in het dagelijks leven, kan ik je vertellen. Bij mij heeft het geleid tot schulden. Ik begreep belangrijke brieven niet, waardoor ik ze negeerde – tot er deurwaarders voor de deur stonden. Uit schaamte durfde ik gewoon niemand om hulp te vragen."

"Tien jaar geleden moest ik een uitkering aanvragen en toen heb ik wel gevraagd of iemand me wilde helpen bij het invullen van bepaalde gegevens. Die meneer vroeg toen of ik moeite had met taalbeheersing, en of ik daar niet wat aan wilde doen. Hij wees me op de mogelijkheid om weer terug naar school te gaan. Daar ben ik hem nog altijd dankbaar voor, want ik heb vervolgens avondlessen gevolgd om mijn taalvaardigheden op een normaal niveau te krijgen. Het ging met sprongen vooruit.

Uiteindelijk heb ik zelfs het zelfvertrouwen gevonden om een boek te schrijven. Het heet Waarom ik? en gaat over een meisje dat wordt gepest. Natuurlijk zitten er dingetjes van mezelf in, maar het is geen autobiografie. Ik ben er ontzettend trots op dat dat me is gelukt. Inmiddels werk ik aan een tweede boek."

Taalheld van Nederland

"Ik blijf altijd wel tegen bepaalde dingen aan lopen, zoals wanneer je nou een komma zet, wanneer het 'na' is en wanneer 'naar' en wat het verschil is tussen 'zij' en 'zei'. Daar moet ik altijd goed bij nadenken, maar het gaat al veel beter. Vooral met lezen heb ik geen moeite meer, en dat is een verademing. Natuurlijk staan er nog weleens woorden in de krant die ik niet begrijp, maar dan pak ik gewoon de Lees Simpel-app erbij, die alles vertaalt in jip-en-janneketaal.

Ik ben van heel ver gekomen. Als ik zie waar ik tien jaar geleden stond en waar ik nu sta, dan kan ik alleen maar heel trots op mezelf zijn. Ik ben niet meer laaggeletterd en ben dit jaar zelfs door Stichting Lezen en Schrijven uitgeroepen tot 'Taalheld van Nederland'. Dat is toch geweldig?"

Damla Ersöz (32): "Na mijn depressie merkte ik dat ik niet meer uit mijn woorden kwam"

"Op de basisschool was ik heel goed in taal en Nederlands. Als oudste dochter thuis was ik degene die belangrijke brieven las en belde met instanties, omdat mijn Turkse moeder nauwelijks Nederlands sprak. Ook op het vmbo hield ik me prima staande. Tot er iets gebeurde wat mijn leven op zijn kop zette.

Op een dag kreeg ik een brief waarin stond dat ik illegaal in Nederland verbleef. Ik was in shock: ik ben hier geboren en getogen, wat wás dit? Ik mocht niet meer werken, niet meer naar school en kwam op straat te staan. Het bleek allemaal op een misverstand te berusten – mijn ouders hadden kennelijk ergens een handtekening onder moeten zetten en hadden dat over het hoofd gezien. Als gevolg hiervan ben ik twee jaar dakloos geweest." 

"Ik was boos op alles en iedereen en belandde in een zware depressie. Ik las niet meer, keek geen tv meer, praatte niet meer, deed niets meer. Het voelde alsof ik nergens meer grip op had. Al mijn zelfvertrouwen was verdwenen. Toen ik uiteindelijk in therapie ging in een poging weer wat van mijn leven te maken, merkte ik dat ik niet meer uit mijn woorden kwam. Het lukte me gewoon niet meer om volwaardige zinnen te vormen. Heel frustrerend. Ik hou juist ontzettend veel van praten."

Werken met taal 

"Daarop heb ik hulp gezocht, ik was mezelf niet meer. Via het UWV ben ik een cursus Foutloos Nederlands gaan volgen en dat heeft me heel erg geholpen. Uiteindelijk ben ik Taalambassadeur geworden bij het VISTA college en daar kon ik ook gratis taallessen volgen. Had ik maar eerder geweten dat dat kon, ik heb er zo veel aan gehad. 

Een half jaar later heb ik me ingeschreven om alsnog mijn vmbo af te maken. Daar ben ik nu nog mee bezig. Het is mijn droom om uiteindelijk als onderwijsassistent aan de slag te gaan, of misschien in de marketing en communicatie. Als het maar iets met taal te maken heeft, want ik weet als geen ander hoe belangrijk het is om een boodschap duidelijk te kunnen overbrengen."

Ronald Kos (64): "Mijn zoon haalde me over om op taalles te gaan"

"Mijn ouders hechtten weinig waarde aan taalvaardigheid. Ze hebben zelf nooit de lagere school afgemaakt en vonden het niet zo belangrijk wat ik op school uitvoerde. Mijn vader zei altijd: 'Je hoeft geen dingen te leren die je niet gebruikt'. Hij had een schoonmaakbedrijf, waar ik als 6-jarige al in meehielp. Of ze me als kind weleens voorlazen? Nee joh, ben je gek. Werken, fysiek bezig zijn, dát was voor hen belangrijk. 

Een gevolg daarvan was dat ik al op mijn 12de een eigen zaak had. Lezen en schrijven kon ik niet, maar met mijn rekenvermogen en olifantengeheugen kon ik me heel goed redden. Als glazenwasser had ik op een gegeven moment duizenden klanten, en hoewel ik hun namen en adressen niet kon spellen, wist ik precies wie wie was en waar ik wanneer moest zijn. Dat ik niet kon lezen en schrijven maakte voor mijn werk dus weinig uit, ik werkte immers met weinig meer dan een spons en een trekker."

"Pas toen ik ziek begon te worden – mijn nieren hielden ermee op – en mijn geheugen me in de steek liet, kwam ik in de problemen. Ik kon niet meer goed denken, kwam niet meer uit mijn woorden, raakte in paniek. Het was mijn zoon die me overhaalde om op taalles te gaan. Een heel goed idee van hem. Mijn woordenschat bleek op het niveau te zijn van groep 5 van de basisschool."

Echt begrijpend lezen 

"Met de taallessen ben ik helemaal bij nul begonnen. Er is voor mij geen andere manier: als je iets wilt leren, moet je bij het begin beginnen en er helemaal voor gaan. Met een uurtje per week les schiet ik weinig op, als ik echt iets wil bereiken moet ik twee uur per dag aan de gang. Dus dat doe ik. Ik ben nu tweeënhalf jaar bezig en merk al een groot verschil. 

Ik ben inmiddels ook Engels aan het leren, dat helpt me gek genoeg ook om me beter te concentreren op Nederlandse woorden. Eerder las ik snel over dingen heen, nu kijk ik woorden beter aan en zie ik écht wat er staat. Dit noemen ze dus 'begrijpend lezen'."

"Als je slecht kunt lezen en schrijven, loop je tegen veel problemen aan in de maatschappij. Mijn voordeel was dat ik nooit heb hoeven solliciteren, omdat ik mijn eigen bedrijf had. Ik heb me ook nooit geschaamd voor mijn laaggeletterdheid; als ik iets niet kon lezen, vroeg ik gewoon om hulp. Maar ik weet dat veel anderen het daarmee een stuk lastiger hebben. 

Nu mijn taalvaardigheid met de dag verbetert, kan ik beter meedoen in de maatschappij. Ik begrijp nu veel meer en kan me beter uitdrukken. Met lezen krijg je kennis en dat gun ik iedereen. Ik zou anderen dan ook op het hart willen drukken: geloof in jezelf en ga ervoor."

Gratis leren

Heb jij moeite met lezen, schrijven en/of rekenen of ken je iemand die daar wel wat hulp bij kan gebruiken? Meld je aan voor een cursus via www.ikwilleren.nl of 0800-023 44 44. Leren kan vaak gratis en in je eigen buurt.