Een burn-out of is dit tóch de overgang? 'Ik wist niet wat me overkwam'

Op de hevigheid van de overgang was Leonie Bosklopper (51) niet voorbereid. "Toen ik voor het eerst ongesteld werd, was het voor mij geen shock wat er met mijn lichaam gebeurde; dat was me allemaal verteld. Maar die laatste ongesteldheid en alles wat daarmee samenhangt, daar werd ik door overvallen. Iedere vrouw krijgt ermee te maken, maar ik denk dat er maar weinig weten waar ze op moeten letten. En dat gold voor mij net zo."

Burn-out of overgang?

Bij Leonie begon het achteraf gezien zo’n acht jaar geleden. Ze belandde in een fikse burn-out, die – met de kennis van nu – samenviel met de eerste overgangsklachten. Ze was depressief, sliep slecht, had hevige stemmingswisselingen. "Dan krijg je al snel de diagnose burn-out. Nu speelden er ook heftige dingen op mijn werk, dus het zou heel goed kunnen dat het een burn-out was, maar ik geloof dat mijn beginnende overgang ook zeker een grote rol speelde."

Bijna twee jaar slikte ze antidepressiva. Maar toen de mentale klachten verbeterden, diende de fysieke ellende zich aan. Ze kreeg last van gewrichtspijnen, brandend maagzuur, hielspoor, gewichtstoename. Een jaar of twee geleden kwam daar haaruitval bij – heel veel haaruitval. “Bij zulke uiteenlopende klachten denk je niet gelijk aan de overgang. En artsen helaas ook niet altijd, waardoor het lang kan duren voordat het herkend wordt. Op een gegeven moment voel je je een zeur: heb je haar weer met haar pijntjes en dingetjes.”

Terughoudendheid met hormoonsuppletie

Toen het nachtzweten begon, viel het kwartje. Dit moest de overgang zijn. Leonie trof een welwillende huisarts die haar zogenoemde bio-identieke hormonen voorschreef. Die hormonen, bij overgangsklachten vaak de vrouwelijke geslachthormonen oestrogeen en progesteron, kunnen de verstoorde hormoonbalans herstellen. 

Maar in Nederland zijn artsen volgens Leonie terughoudend met het voorschrijven ervan. Bij een grootschalige studie in 2002 bleken vrouwen die hormoonsuppletie kregen een verhoogde kans te hebben op borstkanker en trombose. Hoewel dat onderzoek sindsdien talloze keren onderuit is gehaald, is de angst bij artsen nog niet verdwenen. Leonie: "ik merkte aan mijn lijf dat het meer nodig heeft dan mijn huisarts aandurfde. Daarom ben ik nu onder behandeling bij een privékliniek. De dosering die ik krijg, zit ruim boven de Nederlandse richtlijnen."

De pleisters die ze sinds een jaar eens in de drie dagen plakt hebben haar haar leven teruggegeven, zegt Leonie. "Ik kan niet anders zeggen. Al mijn klachten zijn verdwenen, zelfs mijn haar begint weer terug te komen. Ik sta weer veel vrijer in het leven. Echt, ik heb zoveel profijt van die bio-identieke hormonen. Dit gun ik iedere vrouw."

Wat hoort bij de overgang?

Ook Judith Hompe (51) kreeg mentaal een opdonder van de overgang. Wanneer het precies begon vindt ze lastig te zeggen, want leg er maar eens de vinger op: wat hoort bij de overgang, wat is iets anders? Ja, die onregelmatige cyclus en dat hevige bloedverlies waar ze vier jaar geleden mee te maken kreeg, die waren wel een indicatie. Maar die vermoeidheid, die slapeloosheid, die enorme zwaarmoedigheid? Een burn-out, concludeerde de huisarts, net als bij Leonie.

Inmiddels vermoedt ook Judith dat er meer aan de hand was. "Veel overgangsklachten komen overeen met burn-outklachten, en het werd bij mij alleen maar erger." Begin dit jaar kon ze niet meer van de bank af komen. "Ik heb een vrij pittig leven achter de rug en heb meerdere periodes gehad waarin ik niet lekker in mijn vel zat, maar begin dit jaar was het next level. Het was pikzwart, ik kon niet meer. Zo depressief was ik nog nooit geweest."

Hoofdpijn, misselijk en duizelig

Nadat ze daar op eigen kracht uit op wist te krabbelen, kwam ze terecht bij een gynaecoloog. Die behandelde haar niet alleen voor het overmatige bloedverlies, maar hielp haar ook aan de bio-identieke hormonen. Helaas bleek dat voor Judith niet de oplossing.

"Als je oestrogeenpleisters gebruikt, moet je ook progesteron slikken om te voorkomen dat je overmatig baarmoederslijmvlies aanmaakt. Maar ik blijk niet goed tegen die progesteron te kunnen. Ik moest het de eerste 12 dagen van de maand gebruiken en in de tweede maand dat ik eraan begon, voelde ik mezelf letterlijk in een depressie zakken. Daarbij kreeg ik hoofdpijn, werd ik misselijk en duizelig. Pas rond twee uur in de middag werd ik een beetje helder. Ik voelde aan alles: dit klopt niet. Toen ik de pillen op aanraden van mijn gynaecoloog vaginaal ging inbrengen, merkte ik vrijwel direct verschil. Op die manier gaat het niet je hele systeem in en belandt het gelijk waar het moet zijn."

Uiteindelijk is ze er toch mee gestopt, omdat ook die manier van toedienen zo z’n nadelen heeft. Nu gebruikt ze niets meer. Wel volgt ze een leefstijlinterventieprogramma om weer op gewicht te komen (ze kwam de afgelopen jaren ook 15 kilo aan) en wordt ze begeleid door een homeopaat. 

"Mijn energiehuishouding is nog niet wat-ie was, als ik meer dan 4.000 stappen op een dag zet, lig ik er de volgende dag af. Daar moet ik mee leren omgaan, in de hoop dat het langzaam beter wordt. De tijd zal het leren. Ik hoop in ieder geval dat ik het ergste inmiddels achter de rug heb. Ik wist dat de overgang eraan zat te komen, ik had er ook best wat over gelezen, maar niets had me voorbereid op hoe hevig het kan zijn."

Zo herken je de overgang

Opvliegers en nachtzweten zijn dé klassieke overgangsklachten, maar lang niet iedere vrouw heeft daar last van. Hoe weet je dan of je te maken hebt met de overgang? "Het veranderen van je menstruatiepatroon is vaak het duidelijkste signaal", zegt menopauzespecialist Josée Kramer van het OLVG West. "De klachten die vrouwen ervaren, grofweg tussen hun 40ste en 50ste, kunnen heel divers zijn. Je hebt de typische klachten, zoals vaginale droogheid en de twee die je al noemde, en atypische, die ook bij andere aandoeningen kunnen horen. Denk aan stemmingswisselingen, hartkloppingen, paniekaanvallen, spier- en gewrichtspijn, minder zin in vrijen, slechter slapen, niet goed in je vel zitten. Als daarbij ook je cyclus begint te veranderen, dan kan het heel goed de overgang zijn."

Vrouwen zijn gemiddeld 51 jaar als ze voor het laatst menstrueren. Na de laatste menstruatie maakt je lichaam geen oestrogeen meer aan. Dan worden klachten soms wat meer uitgesproken, zegt Kramer. Voorafgaand aan dat moment (in de perimenopauze) kunnen de hormonen erg schommelen, met wisselende klachten tot gevolg. "Het ene moment voel je je heel slecht, het volgende gaat het eigenlijk wel."

Voordelen afwegen tegen de nadelen 

Als je eerder een depressie hebt gehad, zoals Judith, heb je een verhoogde kans dat je daar in de overgang weer mee te maken krijgt. Kramer: "Die vrouwen zouden begeleid moeten worden bij de overgang en op tijd hormonen moeten krijgen, om een nieuwe depressie voor te zijn."

Toch is hormoonsuppletie niet de oplossing voor alles, benadrukt Kramer. "Dat idee krijgen we nu soms een beetje, maar je leefstijl aanpassen is minstens zo belangrijk. Tot de menopauze beschermt oestrogeen tegen botontkalking en hart- en vaatziektes, als die bescherming wegvalt, moet je daar iets tegenoverstellen. Goede voeding (een mediterraan dieet), voldoende beweging, niet roken, weinig tot geen alcohol. Hormoonsuppletie kan zeker goed ondersteunen bij klachten, maar het is niet voor niets dat we zeggen: zo min mogelijk, liever niet langer dan 5 jaar, met een jaarlijkse evaluatie. Bij langer dan 5 jaar gebruik is het goed om de voordelen van hormoonsuppletie af te wegen tegen de nadelen, zoals een licht verhoogd risico op borstkanker en baarmoederslijmvlieskanker."

Woordenboek

Menopauze, premenopauze, perimenopauze, overgang: wat is nou wat? De menopauzespecialist geeft opheldering.

Premenopauze: De vruchtbare jaren voorafgaand aan de overgang, als er nog geen sprake is van overgangsklachten of een veranderde cyclus.

Perimenopauze: De fase na de premenopauze en vóór de laatste menstruatie, waarin je vruchtbaarheid al wel vermindert en de eerste klachten zich voordoen. 

Menopauze: De laatste menstruatie. Maar pas als je een jaar lang niet hebt gemenstrueerd, kun je met terugwerkende kracht vaststellen wanneer die plaatsvond.

Overgang: De hele periode voor en na de laatste menstruatie, zo tussen je 40ste en 50ste. Vanaf het moment dat je cyclus gaat veranderen en je klachten krijgt tot aan het moment dat de storm weer is gaan liggen (en dan beland je voor altijd in de postmenopauze). Gemiddeld duurt de overgang zo’n 7 jaar.