Excuses aan Indonesië: ze komen er ook dit staatsbezoek waarschijnlijk niet
Komende week bezoeken koning Willem-Alexander en koningin Máxima Indonesië. Het staatsbezoek ligt vanuit Nederland onder een vergrootglas, omdat er nog altijd groepen zijn die wachten op excuses van de Nederlandse overheid voor het koloniale verleden.
Opvallend is dat er bij dit bezoek geen staatsbanket is, wat wel gebruikelijk is tijdens een staatsbezoek. Bij zo’n banket worden toespraken gegeven en wordt vaak stilgestaan bij de banden tussen de landen.
Bij dit bezoek aan Indonesië staat alleen een staatslunch op de planning. Daarmee lijkt de kans op excuses klein. "Er zijn simpelweg minder momenten waarop toespraken worden gehouden", zegt Koninklijk Huis-verslaggever Sander Paulus, "maar een opmerking tussendoor zou altijd kunnen, dus ik ga goed luisteren."
Tactische opmerking
De koning moet bijzonder goed nadenken over zijn woordkeuze tijdens toespraken, zeker als het gaat om het koloniale verleden in Indonesië. Maar dat hij soms politiek gevoelige situaties zeer tactisch weet aan te stippen, bewees hij al tijdens het staatsbezoek aan China.
"Toen heeft hij niet één, maar twee keer in een opmerking verwezen naar de mensenrechtensituatie in het land", zegt Paulus. "Hij zei dat hoewel de landen elkaar zien als vrienden, er zeker gesprekken gevoerd worden over dat ze heel anders denken over die mensenrechten. Dat klinkt misschien als slappe hap, maar dat is het diplomatiek gezien zeker niet."
Onderzoek naar het verleden
Een opmerking over het koloniale verleden zou in Indonesië bijvoorbeeld gemaakt kunnen worden na het bezoek aan het ereveld waar de Indonesische strijders van de onafhankelijkheidsoorlog liggen. Volgens professor Fridus Steijlen zou dat hét moment zijn. Steijlen werkt mee aan een grootschalig onderzoek naar het geweld door Nederlandse militairen in Indonesië tussen 1945 en 1950.
"We kijken naar de impact en de omvang en plaatsen alles in het brede kader van het koloniale verleden en de internationale en politieke verhoudingen", legt Steijlen uit. De uitkomsten van het onderzoek worden volgend jaar verwacht.
Geen excuses
In 2005 zei toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot dat Nederland in 1945 'aan de verkeerde kant van de geschiedenis' stond. Het is de uitspraak die sinds de koloniale tijd het dichtst bij excuses in de buurt komt. Al waren het volgens Steijlen geen echte excuses.
"Het onderzoek gaat eigenlijk over wat het betekende om aan die verkeerde kant van de geschiedenis te staan", zegt Steijlen. "Het is nu aan ons om in de spiegel te kijken. Wat hebben we nou eigenlijk gedaan? Het was groter dan we tot nu toe hebben gezegd. Maar er was al eerder genoeg bekend op grond waarvan de koning een gebaar naar Indonesië kan maken, daar zijn de onderzoeksresultaten niet voor nodig."
Staatsbezoek
Toch denkt Paulus dat de kans klein is dat er tijdens dit staatsbezoek al 'nieuwe' excuses. "De koning kan dat alleen doen als de volledige regering het daarover eens is, en dat is nu gewoon niet zo. Bovendien heeft de Indonesische regering nooit gevraagd om excuses. Het lijkt alsof het onderzoek dat nu loopt, wordt gebruikt als een pilaar om achter te schuilen. De uitkomst ervan wordt afgewacht en daarna wordt verder gekeken."