Wat kunnen we verwachten van de klimaattop in Glasgow?

Hoe landen dat aanvliegen en of de top een succes kan worden, zetten we hieronder voor je op een rij.

1. Allereerst: waarom wordt deze klimaattop georganiseerd?

In Parijs is in 2015 het Klimaatakkoord gesloten. De belangrijkste afspraak in dat akkoord is dat landen zich inzetten om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden – het liefst maximaal 1,5 graden. Om dat doel in zicht te houden, leveren de bijna 200 deelnemende landen elke vijf jaar concrete plannen aan waaruit blijkt dat ze hun deel van de afspraak kunnen nakomen.

Nederland doet dat onder de paraplu van de Europese Unie, dus samen met de andere lidstaten. Leveren de plannen niet voldoende reductie op, dan moeten ze worden aangescherpt – al kan dat niet worden afgedwongen. Het is inmiddels zes jaar later, door corona is de top in Glasgow een jaar uitgesteld. Het is nu dus de vraag of landen hun huiswerk daadwerkelijk hebben gemaakt.

Daarnaast wordt de komende dagen onderhandeld over het 'Paris Rulebook', zegt Heleen van Soest, onderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). "Dat zijn de technische regels en afspraken waarmee invulling wordt gegeven aan het Parijsakkoord. Ook staat er nog een aantal andere belangrijke items op de agenda, zoals het vervullen van de financieringsbelofte."

In Parijs is namelijk een afspraak uit 2009 herbevestigd, gemaakt tijdens de klimaattop in Kopenhagen. Toen zegden ontwikkelde landen toe om tussen 2020 en 2025 jaarlijks 100 miljard dollar (ruim 85 miljard euro) bij elkaar te leggen voor ontwikkelingslanden. Die kunnen met het geld hun CO2-uitstoot omlaag brengen en zich voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering.

In de aanloop naar 2020 was het de bedoeling dat de landen alvast een begin zouden maken met dat klimaatfonds, maar dat heeft nog niet het gewenste resultaat opgeleverd.

2. Oké, maar hebben alle landen dat huiswerk ingeleverd? Gaan we de doelen uit Parijs halen?

"Het lijkt er niet op", zegt Marieke van de Zilver, politiek verslaggever bij RTL Nieuws. Veel landen hebben hun plannen al ingeleverd, zegt Van Soest. "De meeste landen hebben ambitieuzere doelen gesteld, die leiden tot minder uitstoot van broeikasgassen. Maar overall is het nog steeds niet genoeg. Dan kun je enerzijds zeggen: de beloftes moeten worden aangescherpt, we moeten meer ambitie voor 2030 tonen. Anderzijds is actie gewoon nodig om op korte termijn die doelen te halen."

Dat blijkt ook uit het onlangs gepubliceerde klimaatrapport van het IPCC, de organisatie van de Verenigde Naties die onderzoek naar klimaatverandering verzamelt. Om de opwarming van de aarde te keren, is er maar één oplossing mogelijk, schrijft het IPCC: "Om het klimaat te stabiliseren moet de uitstoot van broeikasgassen sterk, snel en blijvend verminderd worden."

De EU heeft de afgelopen jaren keihard door kunnen werken aan klimaatmaatregelen, stelt Louise van Schaik, klimaatexpert van het kennisinstituut Clingendael. Zo heeft de Europese Unie – op de derde plaats wereldwijd qua CO2-uitstoot – in 2021 bij wet vastgelegd dat de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55 procent verminderd moet zijn, in plaats van 40 procent.

Van Schaik: "Bij de EU weet je: als iets wordt aangenomen in een wet, kan het niet zomaar worden teruggedraaid." Maar dan zullen de lidstaten ook over de brug moeten komen. Om maar bij onszelf te blijven: Nederland ligt nog steeds niet op koers om onze eigen klimaatdoelen te halen – om over de strengere Europese eisen nog maar te zwijgen.

En lang niet alle landen leggen hun klimaatbeleid wettelijk vast. Kijk maar naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten, tweede uitstoter wereldwijd, zegt Van Schaik. "Zij hebben de afgelopen tijd een beetje doorgesukkeld. Hun klimaatagenda is altijd al wat zwakker, ook omdat bijvoorbeeld het energiebeleid deels bij de staten ligt."

3. Gaat er überhaupt iets bereikt worden?

Als het aan Boris Johnson ligt wel. Als premier van gastland het Verenigd Koninkrijk is hij erop gebrand de top tot een succes te maken. "Zijn plannen laten zich samenvatten onder 'cash, coals, cars and trees'", zegt verslaggever Van de Zilver.

"Hij wil het gebruik van steenkool versneld uitfaseren, net als de overstap van benzine- naar elektrische auto. Verder wil hij stevig inzetten op investeringen. In het klimaatfonds, dat tot nu toe eigenlijk nooit is gelukt, maar ook in groene energie. En hij wil de ontbossing wereldwijd aanpakken. Maar goed, het is natuurlijk wel de vraag hoeveel landen hij mee krijgt in deze plannen."

"In 2009 is ook afgesproken dat de ontwikkelde landen voor 2020 alvast miljarden dollars in een speciaal fonds storten dat armere landen moet helpen met het bereiken van hun deel van de klimaatdoelen", zegt Van de Zilver. "Dat doel is alleen niet gehaald; in 2019 zat er bijna 80 miljard in."

"De hoop is dat landen dit jaar een heel eind in de goede richting komen, zodat het fonds uiterlijk in 2023 dan toch gevuld is."

Van Timmermans tot Thunberg

Naast regeringsleiders schuiven ook hoge bestuurders uit bijvoorbeeld de Europese Commissie aan. Zo zijn zowel voorzitter Ursula von der Leyen als Eurocommissaris Frans Timmermans aanwezig. Voor Italië, mede-organisator van de COP26, schuift premier Mario Draghi aan.

En dan is er nog een trits bekende personen, die niet in de politiek zitten maar het klimaat wel een warm hart toedragen. Greta Thunberg bijvoorbeeld, prins Charles, de paus, acteur Matt Damon en de bekende bioloog David Attenborough. De Britse koningin Elizabeth heeft af moeten zeggen vanwege haar gezondheid.

De gunstigste uitkomst zou zijn dat iedereen zijn huiswerk maakt en iedereen stopt met kolen, vindt Van Schaik. "Daar probeert Johnson op in te zetten, het zou heel bijzonder zijn als hem dat lukt."

Maar ook als het hem niet lukt, ziet ze wel meerwaarde in de COP26. "Marktpartijen kijken toch naar overheden: hoe serieus nemen zij klimaatbeleid? De Amerikanen nemen het onder Biden weer serieuzer. In de EU is al beleid gemaakt, we kunnen niet terug. Je ziet dat er een andere dynamiek is dan tien jaar geleden en dat is echt na Parijs ontstaan."

PBL-onderzoeker Van Soest sluit zich daarbij aan. "Het is niet alleen maar kommer en kwel. Sinds Parijs is er veel gebeurd, men voelt de noodzaak. Ja, er is een gat tussen ambitie en uitvoering, maar het is zeker niet hopeloos."

4. Welke regeringsleiders komen eigenlijk wel en niet (en maakt dat voor de top nog wat uit)?

Dat sommige regeringsleiders niet komen, zoals de Chinese president Xi Jinping, degradeert de top wel een beetje, vindt Van Schaik. "Nu komen hun ambtenaren wel, het is niet alsof een land afwezig is, maar die kunnen geen nieuwe klimaatbeloftes maken. De Russische president Vladimir Poetin gaf onlangs aan dat Rusland in 2060 ook klimaatneutraal wil zijn, maar laat ook verstek gaan."

De VS daarentegen brengen liefst drie zwaargewichten in stelling: president Joe Biden, zijn speciale klimaatgezant John Kerry én oud-president Barack Obama. "Dat kan de top een impuls geven", zegt Van de Zilver, "maar het zorgt er niet voor dat het wantrouwen bij met name de kleinere eilanden helemaal weg wordt genomen."

Zij zien tot nu toe lang niet alle beloften voor klimaatfinanciering vervuld worden. Een wereldmacht die het ene moment aan boord is, maar het volgende moment net zo makkelijk weer van boord stapt. zoals president Donald Trump deed, zal daar niet bij helpen.