Urgenda-voorvrouw: 'Klimaat is geen onderwerp voor politieke spelletjes'

Op woensdag 6 oktober vertrok Minnesma al wandelend uit de Eemshaven in Groningen. Afgelopen maandag stapte ze op de trein naar Schotland, waar ze vandaag de laatste etappe van de Urgenda Climate Miles loopt, eindigend in Glasgow.

Behandel het als een crisis

Ze liep niet alleen, elke dag sloten zich wandelaars aan bij de actie van Urgenda. Soms tientallen, soms een paar honderd, maar allemaal met hetzelfde doel: aandacht voor, maar vooral actie tegen klimaatverandering. 

"We kunnen het allerergste nog voorkomen", zegt Minnesma tegen RTL Z, tijdens de etappe van Maarn naar Utrecht. "Het kan allemaal nog veranderen, maar dan moet je klimaatverandering wel behandelen als een crisis. Niet als een van de 30 dingen die je in 30 jaar tijd zo eens langzaam oplost. Dan ben je gewoon te laat."

We gaan even terug in de tijd, naar 2013. Urgenda levert op 20 november de dagvaarding in van wat later de Klimaatzaak zal gaan heten. Gedaagde: de Nederlandse staat. De eis: de staat moet meer doen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

De rechter stelt Urgenda in 2015 in het gelijk. De uitstoot van broeikasgassen in Nederland moet in 2020 ten minste 25 procent lager liggen dan in 1990. Ook het hoger beroep en de cassatie worden beslist in het voordeel van de duurzaamheidsorganisatie. 

Is er sinds die dagvaarding iets veranderd qua klimaatbeleid?

"Na onze rechtszaak is het Klimaatakkoord van Parijs gesloten, waarin veel landen hebben gezegd: de temperatuur op aarde mag eigenlijk niet verder oplopen dan 1,5 graad. Daarvoor was het doel nog maximaal 2 graden", vertelt Minnesma.

"We zitten inmiddels al op 1,1 à 1,2 graad warmer op de wereld. Het is ontzettend moeilijk om die 1,5 graad nog te halen, maar wel essentieel. Bij 1,5 kunnen mensen onder de Sahara daar nog net blijven leven, bij 2 graden moeten ze daar allemaal weg en raken 200 miljoen mensen op drift. Zo kan ik een hele waslijst geven; het verschil tussen 1,5 en 2 graden is echt enorm."

En, zegt Minnesma in één adem door: de wereldgemeenschap heeft de uitstoot sinds 2015 helemaal niet omlaag gebracht. "We koersen nu af op 3 graden warmer aan het einde van de eeuw. Daarom zijn al die jonge mensen, onder leiding van Greta Thunberg, ook zo boos. Die zien gewoon dat hun toekomst aan gort gaat."

Er gebeurt dus nog niet genoeg?

"Er moet vele malen meer gebeuren. En de doelen moeten veranderen, want nu mikken we met alle landen bij de top op niets meer uitstoten vanaf 2050. Maar dan zitten we al over de 2,5 graad heen, dus we moeten eigenlijk op 2030 gaan mikken. Zoveel mogelijk terug naar 0 in 2030."

Bij Urgenda wordt voor de zekerheid alvast nagedacht over een nieuwe rechtszaak. "Als het nieuwe kabinet niet met een flink pakket maatregelen komt. Helaas is dat blijkbaar nodig om ze tot actie te dwingen." 

Betekent dit ook dat bijvoorbeeld het Nederlandse Klimaatakkoord moet worden verscherpt?

"De akkoorden die er liggen, zijn politieke akkoorden, die politiek haalbaar zijn. Het zijn geen akkoorden om de aarde leefbaar te houden. Daarvoor moet er meer gebeuren en helaas gaat de politiek pas acteren als er écht een crisis voor hun neus staat."

Maar gezien de snelheid die er nodig is, zal het toch echt de overheid moeten zijn die druk gaat uitoefenen en gaat helpen, stelt Minnesma. "De industrie moet hun productieprocessen aanpassen. Dat is een heel grote stap, maar je weet dat het kan. Dat hebben ze mij ook allemaal gezegd."

"Het gaat nu niet meer om een beetje minder energieverbruik, het gaat om staal maken met waterstof in plaats van met steenkool, om windmolens erbij op zee. Dat moet de overheid gaan dirigeren. Technisch gezien is het mogelijk, je hebt nu echt niet meer 10 jaar aan innovatie nodig."

De politiek moet eigenlijk de moed hebben om binnen 10 jaar terug te gaan naar nul uitstoot, in plaats van 30 jaar, vindt de Urgenda-voorvrouw. "Maar zij zijn gewoon te bang. Te veel bezig met 'word ik over vier jaar wel herkozen' en veel te weinig met 'de aarde is over 50 jaar een rotzooi en geen leefbare plek meer voor onze kinderen'."

Een veelgehoorde vraag is: wat maakt het nou uit wat ík doe, als China bij wijze van spreken jaarlijks 20 kolencentrales opent?

"Het is best goed dat mensen zich gaan realiseren dat Nederland niet zo'n kleintje is als sommigen ons willen doen geloven. Van alle landen in de wereld zitten wij bij de 20 procent die het meeste uitstoten. Als we kijken naar de uitstoot per persoon, staan we zelfs in de top 10."

Ze wil maar zeggen: Nederland moet eerst de eigen achtertuin op orde hebben. "Dat is een optelsom van heel veel dingen. Dus én de industrie in 10 jaar naar 0 uitstoot laten gaan, én onze huizen aanpakken, zonnepanelen leggen, zo min mogelijk vlees eten, minder spullen kopen. Zo kan iedereen een stukje doen." 

Hoe zijn jouw verwachtingen voor de top in Glasgow?

"Ik ben in ieder geval blij dat Biden er nu zit voor de Verenigde Staten. Hij heeft John Kerry aangesteld als klimaatgezant om de wereld over te gaan en te zorgen dat er meer snelheid in het bestrijden van klimaatverandering komt. De EU hoort ook wel tot de beteren in het gezelschap."

"De landen die later zijn gaan ontwikkelen, dat levert discussie op. Die zeggen: jullie hebben bijna alle uitstoot vanaf 100 jaar geleden op je naam en nu wij gaan uitstoten, moeten we meteen gaan minderen. Dat vinden ze niet eerlijk. Dus hoe gaan we ervoor zorgen dat iedereen het gevoel heeft dat die last eerlijk wordt verdeeld?" 

"Ik weet niet wat er allemaal achter de schermen gebeurt. Dat zien we natuurlijk niet. Ik denk dat het meeste al behandeld is voordat de top begint, dat alleen de laatste restpuntjes nog overblijven. Dat het vooral heel veel vertellen voor de bühne is."

Frustrerend, lijkt me?

"Ja, natuurlijk. Je wilt het liever over de inhoud hebben, hoe zorgen we voor een leefbare aarde? Eigenlijk is klimaatverandering geen onderwerp om politieke spelletjes over te spelen. Dat deden we met corona niet en dat moeten we hier ook niet doen. We hebben zo'n prachtige planeet met alles wat erop zit en we zijn het gewoon aan het verkloten."