Migranten nemen gedwongen levensgevaarlijke routes over zee: 'Wreed en inhumaan'

Het drama voltrok zich gisteren voor de kust van Steccato di Cutro, een plaats in de Italiaanse regio Calabrië. Er zaten naar schatting tussen de 180 en 200 mensen op het schip. Veel van hen worden nog vermist. Onder de slachtoffers zijn zeker veertien kinderen. 

Het schip was al dagenlang onderweg naar Italië. Het vertrekpunt zou Izmir in Turkije zijn geweest. Aan boord waren vooral Afghanen, Pakistanen en Iraniërs. Ze maakten de lange reis over de Middellandse Zee.

Meer migranten in Italië

Uit cijfers van de VN Vluchtelingenorganisatie blijkt dat het aantal bootvluchtelingen dat Italië bereikt, weer toeneemt. Het aantal neemt ook nog eens meer toe dan in Spanje of Griekenland. Alleen deze maand al wisten ruim 9300 migranten de overtocht te maken. Dat zijn ruim drie keer zoveel mensen als in februari vorig jaar. 

Verreweg de meeste migranten kwamen dit jaar aan in Sicilië. Ze komen veelal uit Noord-Afrikaanse landen zoals Tunesië en Libië. Maar er komen dus ook honderden migranten aan in Calabrië, de zuidwestelijke punt aan de voorkant van de Italiaanse 'laars'. Deze migranten vertrekken vooral uit Turkije, net zoals het migrantenschip dat dit weekend schipbreuk leed.

Pushbacks

Maar waarom kozen zij ervoor om Europa te proberen bereiken via Italië, en niet via landen die veel dichterbij liggen? Helemaal zeker kunnen we dat niet weten, vertelt migratieonderzoeker Jeroen Doomernik van de Universiteit van Amsterdam, maar er zijn wel factoren die mogelijk meespelen. 

"Voorheen werd vooral de migratieroute naar Griekenland gebruikt bij vertrek uit Turkije." Die route is nu moeilijker af te leggen vanwege zogenoemde pushbacks in Griekenland. "Alle spullen worden afgepakt en de schepen worden zo weer de territoriale wateren uitgesleept", vertelt Doomernik. "Sommige mensen keren terug in Turkije zonder kleren."

Het uitvoeren van pushbacks, migranten kort na aankomst weer terug de grens over zetten, is illegaal, maar gebeurt wel, volgens de Human Rights Watch en andere mensenrechtenorganisaties. 

Mensensmokkelaars weten dat ze door de pushbacks maar moeilijk in Griekenland komen. "Het is slechte 'business' voor hen als hun bootjes telkens teruggestuurd worden." Dus kijken ze naar alternatieven, vertelt de onderzoeker. "Pushbacks zijn wreed en inhumaan, maar ze werken dus wel."

Italië als alternatief 

En dan is Italië een optie. "Het land heeft lange kusten, daar kom je over het algemeen wel aan." Zeker in Calabrië waar niet heel veel migrantenschepen aankomen en de kustwacht daarom minder actief is, zegt Doomernik.

Het baart migratie-expert Ralph Severijns van het Rode Kruis zorgen. Mensen moeten nog steeds heel veel risico's nemen om hun veiligheid terug te krijgen, vertelt hij: "We zien dat de route over de Middelandse Zee nog steeds de meest dodelijke migratieroute ter wereld is. De zee kan er ruig zijn en er wordt niet actief gered door staten." 

"Als je in de problemen raakt zijn er dus niet veel schepen om je te komen redden." De politiek moet volgens hem meer inzetten op veilige manieren van migratie, zoals hervestiging. "We hopen in ieder geval niet dat het antwoord van politici zal zijn om de hulp van hulporganisaties te bemoeilijken, en migranten daarmee te dwingen om nog meer risico's te nemen. Uiteindelijk werken we vanuit de overtuiging dat niemand voor z'n lol in zo'n bootje stapt."

Voorjaar betekent meer schepen

Of er meerdere migranten dezelfde reis zullen afleggen in de toekomst, kan Doomernik niet voorspellen. "Maar de Griekse grensbewaking wordt niet minder, en de behoefte om asiel aan te vragen van mensen die vluchten neemt niet af", constateert hij. Met het voorjaar, en daarmee rustiger zeewater op komst, is het dus zeker mogelijk dat er meer schepen de overtocht zullen wagen.