Vertrouwen in Netanyahu daalt tot onder vriespunt: 'Einde carrière is in zicht'

"De twee laagste punten op aarde bevinden zich in Israël: de Dode Zee en het gedrag van Benjamin Netanyahu. Het ene is een natuurwonder, het andere een politieke blunder."

Dat schrijft oud-diplomaat en regeringsadviseur Alon Pinkas in een vernietigende column over de premier van Israël. Pinkas, die al langer zaagt aan de stoelpoten van Netanyahu, is van mening dat de premier per direct moet opstappen. De politieke blunder waarop hij doelt, is een nachtelijke tweet die Netanyahu dit weekend liet plaatsen door zijn staf, maar die vervolgens alweer snel werd verwijderd.

Gefaald beleid

In het bericht leek de Israëlische premier de verantwoordelijkheid voor de Hamas-aanslagen van 7 oktober af te schuiven op zijn veiligheidsdiensten. "Onder geen enkele omstandigheid en op geen enkel moment werd premier Netanyahu gewaarschuwd voor de oorlogsintenties van Hamas. Integendeel, de inschatting van alle veiligheidsfunctionarissen, inclusief het hoofd van de militaire inlichtingendienst en het hoofd van de Shin Bet [de binnenlandse veiligheidsdienst van Israël - red.], was dat Hamas afgeschrikt was en op zoek was naar een overeenkomst."

De tekst schoot velen in het verkeerde keelgat. "Als je zo lang premier bent geweest als Netanyahu, kan je nu niet de verantwoordelijkheid afschuiven op iemand anders", zegt Midden-Oosten-expert Koert Debeuf, verbonden aan de Vrije Universiteit van Brussel. "Zeker nu je ziet dat het één groot gefaald beleid is geweest."

De premier koesterde lang een imago van 'Mr. Security' die de Israëlische bevolking zou beschermen tegen vijanden zoals Hamas, Hezbollah en Iran. Maar de gebeurtenissen op 7 oktober worden hem binnen Israël zwaar aangerekend. Ondertussen groeit de druk op de regering om Israëlische gijzelaars vrij te krijgen met de dag. Hun families zijn erg bang dat de veiligheid van hun dierbaren verder in gevaar komt door de grondoperaties die het Israëlische leger de laatste dagen verder opvoert in Gaza.

Hoewel een direct vertrek niet aan de orde is, lijken de politieke dagen van Netanyahu geteld. Al voor het opgelaaide conflict met Hamas was er groot protest tegen omstreden juridische hervormingen. Ook lopen er meerdere corruptieonderzoeken tegen de premier. Zodra de oorlog voorbij is, zal de druk ontstaan om nieuwe verkiezingen te houden, verwacht Bart Wallet, hoogleraar moderne Joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.

Wallet: "Als er geen nieuwe verkiezingen komen, wordt minstens een onderzoekscommissie ingesteld die hem mede verantwoordelijk zal houden voor de ellende die Hamas heeft veroorzaakt. Daarmee kan je stellen dat het einde van de carrière van Netanyahu in zicht is. Maar hoe langer de oorlog voortduurt, hoe langer hij kan blijven zitten."

Geen vertrouwen meer

76 procent van de Israëlische bevolking is ontevreden over de prestaties van de regering in de nasleep van de aanval van Hamas, bleek uit een peiling die tien dagen later werd gehouden door de Israëlische Reichman-universiteit. Slechts 17 procent van de Israëli's sprak nog vertrouwen uit de regering-Netanyahu. Daarentegen geniet het Israëlische leger nog veel vertrouwen: 73 procent heeft veel vertrouwen in het leger.

"De publieke opinie heeft zich sterk tegen Netanyahu gekeerd", zegt politicoloog Dahlia Scheindlin van de Amerikaanse denktank The Century Foundation. "Ondanks dat zijn populariteit nu zo laag is, weten we niet of de publieke steun de komende maanden zal toenemen als Israël aan de winnende hand is in de oorlog. Er is momenteel ook geen teken dat zijn coalitie, onlangs uitgebreid tot een oorlogskabinet, zal instorten."

Toch zal 7 oktober voor altijd aan Netanyahu blijven kleven. Dat heeft voor een belangrijk deel te maken met het beleid dat Netanyahu heeft gevoerd. Om politiek te overleven en opnieuw premier te worden, sloot hij vorig jaar een omstreden bondgenootschap met extreemrechtse partijen van omstreden politici zoals Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich. De regering die zo werd gevormd, versoepelde en versnelde de bouw van Joodse nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever, wat indruist tegen het internationaal recht.

Midden-Oosten-expert Debeuf: "Op deze kolonisatiepolitiek en huisuitzettingen van Palestijnen kwam reactie, en werd het onrustig op de Westelijke Jordaanoever. Het gevolg was dat zo'n 70 procent van de Israëlische soldaten moest worden verplaatst van Gaza naar de Westelijke Jordaanoever. Dat heeft gezorgd voor verzwakking die Hamas de mogelijkheid heeft gegeven voor de aanslagen van 7 oktober. Een hele belangrijke, praktische consequentie van die annexatiepolitiek. "

Een ander punt dat Debeuf noemt, is de uitzichtloosheid van de Palestijnen voor een oplossing op de lange termijn. "Netanyahu gelooft niet in vredesonderhandelingen, dus die zijn onder zijn premierschap ook nooit gevoerd. Er is ook geen hoop meer daarop. En als je de hoop wegneemt, is de kans groter op gewelddadige acties. Er is nu geen enkel zicht op vooruitgang meer. Netanyahu heeft onwaarschijnlijk gefaald."

Wat betreft het afschrijven van Netanyahu is Debeuf voorzichtig. "Zoals de situatie nu is, zal zijn premierschap voorbij zijn zodra de oorlog voorbij is. Maar ik durf het niet met zekerheid te zeggen. Er is in het verleden al verschillende keren gedacht: hij komt niet meer terug. Maar hij blijkt een kat met negen levens die je niet zomaar kan afschrijven."