Smaakjesverbod vapes komt eraan: 'Illusie dat jeugd dan massaal gaat stoppen'

Hans Hertroijs verkocht jarenlang vapes in het Brabantse Bladel. Maar sinds een paar weken is hij met zijn speciaalzaak in vapes verhuisd: naar het Belgische Arendonk, net over de grens.

"De absolute hoofdreden is het smaakjesverbod dat in Nederland ingaat", zegt Hertroijs. "De verkoop van smaakjes bepalen bijna helemaal mijn omzet. Ik heb de rekensom gemaakt en kwam tot de conclusie: in Nederland heb ik geen bestaansrecht meer."

In zijn winkel komen vooral ex-rokers die vapen om van hun tabaksverslaving af te komen, vertelt hij. De meesten van hen hebben die smaakjes juist nodig. "Ik wil hen blijven helpen. En daarom heb ik de zaak naar België verplaatst waar de smaakjes wel gewoon nog mogen."

Alleen nog tabakssmaak

Op 1 januari 2024 gaat het verbod op vapes met een smaakje in ons land in, na een overgangsperiode van een jaar waarin vapeshops hun voorraad nog mochten opmaken. Maar de veelal zoete en exotische smaken zijn vanaf het nieuwe jaar verleden tijd. Alleen de 'tabakssmaak' is dan nog toegestaan.

Staatssecretaris Van Ooijen van het ministerie van Volksgezondheid heeft dit verbod ingesteld omdat hij hoopt dat vapen daardoor voor jongeren minder aantrekkelijk wordt. 

"Vapen is een ontzettend kwalijk goedje", zegt Van Ooijen. "Het gaat om de gezondheid van onze kinderen. We weten dat het ontzettend ongezond is en dat jongeren vooral zijn gaan vapen door de smaakjes. Daarom wil ik alle smaakjes verbieden, in de hoop dat het aantal vapende jongeren drastisch omlaag gaat."

Dit verbod is onderdeel van een pakket aan maatregelen dat nu al geldt: een verkoopverbod aan minderjarigen en een algeheel online verkoopverbod. 

Boetes en dwangsommen

Van Ooijen benadrukt dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) ook meteen in januari gaat handhaven op dit nieuwe verbod. "Vanaf 1 januari zal ik het echt niet meer wagen om smaakje te verkopen. Want die boetes, die kunnen oplopen tot 4500 euro, gaan er echt komen." En als producenten, importeurs, distributeurs en verkoper die vapes vervolgens niet uit de handel halen kunnen ze een dwangsom krijgen die nog hoger is.

Veel jongeren vapen

1 op de 5 Nederlandse jongeren, tussen de 12 en 25 jaar, heeft het afgelopen jaar gevapet. Dat bleek in oktober uit groot onderzoek van Trimbos. Twee derde van de jongeren die maandelijks vapet, rookt ook gewone sigaretten. 

Dat zijn alarmerende cijfers volgens Trimbos, omdat lang gedacht werd dat vapen een iets minder schadelijk alternatief was voor het roken van tabak. Nu blijkt dat veel jongeren beiden doen. Daarnaast wordt steeds meer bekend over de schadelijkheid van vapen. 

Illegale handel

Toch klinkt er ook kritiek op het verbod. "Ik vraag me af of het smaakjesverbod iets gaat veranderen in het vapegebruik door jongeren", zegt vapeshopeigenaar Hertroijs. Hij snapt de zorgen over de vapende jongeren van het kabinet, maar een verbod op de smaakjes gaat dat volgens hem niet veranderen. "Daarmee zorg je alleen maar dat illegaal verder gaat. Door straatdealers op scooters die het spul via via halen. En het gaat veel via websites. De online verkoop kun je niet controleren; dat stopt niet bij de grens."

Ook Marco Stok, eigenaar van E-Smokewinkel in Ridderkerk, erkent dat: "Als je een vapeshop sluit, stopt het op de schoolpleinen niet. Want die jongeren kopen het vaak via illegale kanalen en bijvoorbeeld Chinese webshops."

Ook de branchevereniging Esigbond maakt zich zorgen over de illegale handel in vapes: "Het smaakverbod zal geen enkel effect hebben op de ruime verkrijgbaarheid en aanbod van illegale e-sigaretten voor jongeren. Het ongelimiteerde aanbod uit vooral China lijkt niet te stoppen. Het smaakverbod raakt voornamelijk de huidige dampende ex-rokers en het belemmert veel huidige rokers om een overstap te maken naar een minder schadelijk alternatief."

Staatssecretaris Van Ooijen zegt dat er al een online verbod is waarmee die illegale verkoop van vapes aangepakt wordt: "Maar illegaliteit heb je altijd. Dat ga je niet helemaal tegen. Maar dit is een duidelijk verbod dat we ook echt gaan handhaven." Van Ooijen ziet ook een taak voor scholen om iets te doen tegen dealers op school.

Vapeshops verhuizen

Hertroijs is niet de enige die zijn handel over de grens verplaatste. Ook de Brabantse vapeshops NL Damp en eSmokingCity vertrokken naar België. "En ik verwacht dat iedereen die dat kan, dit gaat doen. Het smaakjesverbod is de doodsteek voor de vapewinkels."

Voor E-Smokewinkel uit Ridderkerk is verhuizen geen optie, maar eigenaar Marco Stok ziet de toekomst somber in: "Natuurlijk is dit een klap voor de handel. Het is maar afwachten of wij kunnen blijven voortbestaan. Maar tot 1 januari heb ik het druk, want onze klanten zijn nu echt smaakjesvapes aan het hamsteren."

Europees beleid nodig

Vape-ondernemer Hans Hertroijs verbaast zich nog 1 ding: de verschillen tussen Europese landen. "In Engeland worden miljoenen vapes door de overheid uitgedeeld om mensen van het roken te krijgen. En ook in België is er nog geen smaakjesverbod omdat de Hoge Gezondheidsraad wel inziet dat smaakjes belangrijk zijn om ex-rokers via vapen van het roken af te houden. En in ons land komt er een verbod."

Deze ontwikkeling geeft volgens Martin Buijsen, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit, aan dat er nodig Europees beleid moet komen. "De Nederlandse overheid doet nu alles wat het kan doen om vapegebruik in te perken. Maar online verkoop vanuit het buitenland kan nog steeds. Om dat aan te pakken zullen er echt Europese regels moeten komen."