Deze influencers verdienen duizenden euro's per maand – maar zijn niet echt

"Wat vind je van mijn outfit en mijn haar?" Zo leest het bijschrift van de jonge Spaanse influencer Aitana López met glanzend lichtroze haar. Het merk van de kleding die ze draagt staat in het bijschrift van de foto, zoals influencers wel vaker doen. Met het maken van reclame op sociale media verdient ze haar geld. Maar deze jonge vrouw is geen normaal Instagram-model: ze bestaat namelijk niet.

Aitana is gemaakt met kunstmatige intelligentie (AI). Ze heeft inmiddels bijna 270.000 volgers op Instagram. Ze post voornamelijk selfies bij concerten, of op haar slaapkamer, terwijl ze merken van kleding, lingerie of haarproducten benoemt. Merken betalen haar ongeveer 1000 dollar per post, ondanks dat deze vrouw nep is. En zo verdient ze ongeveer tienduizend euro per maand.

Een mooi monster

Althans, het Spaanse bedrijf The Clueless, dat Aitana heeft gecreëerd, verdient dat bedrag. En ook met Aitanas witharige 'zusje' Maia Lima. De makers van de AI-vrouwen beweren dat ze de 'opgeblazen influencermarkt' wilden verstoren. "We waren verrast door de torenhoge tarieven van influencers tegenwoordig. Dat zette ons aan het denken: wat als we gewoon onze eigen influencer creëren", zei mede-oprichter Diana Núñez tegen de Financial Times. "We hebben onbedoeld een monster gecreëerd. Maar wel een mooie."

Een monster. Aitana krijgt namelijk veel kritiek. Allereerst van andere influencers die zich zorgen maken dat hun werk wordt bedreigd door digitale nieuwkomers zoals Aitana. Ook zijn velen bezorgd dat de onrealistische perfectie van de door AI gegenereerde lichamen ervoor zorgt dat échte vrouwen en meisjes ook zo'n schoonheidsideaal gaan nastreven. Terwijl bijna niemand dat kan: het is namelijk nep.

'Niet onderschatten'

"Het onhaalbare schoonheidsideaal is al veel langere tijd onhaalbaar", zegt mediawetenschapper Linda Duits, verbonden aan de Universiteit Utrecht. "Eerst door Photoshop. De laatste tijd is het nog sneller gegaan met beauty-filters die je heel makkelijk op een selfie kunt zetten. Je hoeft dus tegenwoordig niet eens meer met Photoshop overweg te kunnen om jezelf anders voor te doen dan je bent."

Het wordt steeds lastiger om beelden op sociale media te herkennen als nep. Maar, zo zegt Duits, we moeten niet onderschatten hoeveel jongeren zich er al bewust van zijn dat dit op grote schaal gebeurt. "Gebruikers van sociale media weten best hoe dit in elkaar steekt. Er zijn populaire kritische of feministische gebruikers die hier dan weer content over maken."

Dat bewustzijn van neppe ideaalbeelden betekent echter niet dat we niet door zulke foto's beïnvloed kunnen worden, legt Duits uit. "We spiegelen ons al langer aan beelden van vrouwen die niet echt zijn, ook in games bijvoorbeeld. Het kan best zo zijn dat je wel wéét dat ergens een filter op zit, maar dat het je nog steeds slecht laat voelen over jezelf."

De makers achter Aitana en Maia zijn er wel transparant over dat dit geen echte, maar door AI gemaakte vrouwen zijn. Op hun accounts staat bijvoorbeeld 'Virtual Soul' of #AImodel. De ware aard van het AI-model Emily Pellegrini, een zogenaamd 23-jarig model uit Los Angeles, werd iets langer verzwegen. De onbekende maker van deze kunstmatige vrouw verdiende met neppe erotische foto's van haar duizenden euro's op platforms die daarvoor bedoeld zijn.

Nepvrouw voor de man

In een online interview legt de anonieme maker uit hoe hij erin slaagde een winstgevende vrouw te creëren, met ruim 200.000 volgers op Instagram. "Ik vroeg ChatGPT wat de droomvrouw van de gemiddelde man is en heb haar precies zo gemaakt." En Emily was inderdaad zó populair dat ze naar verluidt door bekende voetballers en miljonairs werd benaderd en uitgenodigd voor evenementen.

AI-influencers zijn niet nieuw en ze bestaan wereldwijd. Van influencers uit Korea tot digitale supermodellen. In 2018 werd er zelfs eentje door Time Magazine uitgeroepen tot een van de invloedrijkste internetpersonen van het jaar. Zij heet Lil Miquela en bestaat nog steeds, online dan. Haar karakter is door de jaren heen steeds echter gaan lijken. Op Instagram is te zien hoe ze nu 'poseert' met echte mensen die zogenaamd haar make-up doen.

Voor bedrijven zijn zulke influencers natuurlijk perfect: ze kosten weinig en hebben geen capsones. "Zo'n AI is de natte droom van elk bedrijf", zegt mediawetenschapper Duits. Maar of gebruikers wel op neppe influencers zitten te wachten, dat moet nog blijken.

"Sociale media draaien om menselijke connecties", zegt Duits. "Om die connectie te maken willen we toch voelen dat er een mens achter zit. Anders lukt het ons niet om een gevoel van vriendschap op te bouwen met een account." Volgens Duits moeten de makers achter de AI-vrouwen niet denken dat ze met een perfect plaatje blijven wegkomen. "Dan zullen ze snel weer aan populariteit verliezen."