Waarom lukt het maar niet om naar de maan te komen? En wat willen we eigenlijk op de maan?

1. Waarom lukte het in 1969 wel om iemand op de maan te krijgen?

Over de hele wereld keken mensen naar deze iconische beelden van astronaut Neil Armstrong die op 21 juli 1969 als eerste mens voet op de maan zette:

Er hebben in totaal zes succesvolle bemande maanmissies plaatsgevonden, de laatste in 1972. "Het blijft gewoon verdomde lastig om naar de maan te gaan", zegt ruimtevaartexpert Joris Melkert van de TU Delft. "Het is een reis van 400.000 kilometer. Alles moet kloppen. Maar het grootste probleem is de veiligheid. De NASA stelt zichzelf heel hoge veiligheidseisen."

Tot en met 1972 waren die eisen een stuk minder streng. Eigenlijk ging het met Armstrong in 1969 maar net goed. Zo was de Apollo 11 bijna door de brandstof heen. Ook moeilijkheden rond het gewicht van ruimtevaartuigen spelen mee, zegt Jan Wörner, voormalig algemeen directeur van ESA tegen The Guardian. "Een mislukking is altijd dichtbij. Een ruimtevaartuig moet licht zijn om te kunnen vliegen, maar de juiste veiligheidsvoorzieningen hebben een bepaald gewicht." Ook is testen met raketten lastig. Ze worden namelijk niet in massa geproduceerd zoals auto's.

De Amerikaanse president John F. Kennedy stelde zichzelf, zijn regering en de NASA in 1962 een deadline. De VS moest in de jaren 60 de strijd om de eerste man op de maan winnen. Toen dat in 1969 gelukt was, werden de prioriteiten en budgetten voor de NASA flink teruggeschroefd.

Veel maanmissies kenden problemen, groot of klein. Zo ook met Artemis 2, de bemande maanmissie die eigenlijk dit najaar zou plaatsvinden. Vanwege veiligheidsproblemen is die met een jaar uitgesteld naar september 2025. Overigens is Artemis 2 nog maar een generale repetitie. Het is weliswaar een missie met bemanning, maar die zal niet landen op de maan. De eerste poging om te landen mét bemanning staat gepland in 2026, met de Artemis 3.

2. Waarom moeten er eigenlijk mensen naar de maan?

"Voor het meeste ruimteonderzoek heb je in principe geen mensen nodig", zegt Melkert. "Verschillende robots zijn daar ook toe in staat. Maar de aanwezigheid van de mens in de ruimte wordt wel heel waardevol bevonden. De 'space race' om er iemand weer voet aan de grond te kunnen laten zetten, gaat daarom gewoon door."

"Daarbij wordt de maan gezien als het station tussen Aarde en Mars. Reizen naar de maan duurt onder optimale omstandigheden ongeveer drie dagen. Naar Mars duurt het ongeveer zeven maanden. Als er onderweg naar Mars iets misgaat, ben je heel veel tijd en geld kwijt. De afstand naar de maan is op dit moment behapbaarder. Vanaf daar kunnen we beter onderzoek doen naar de rest van het heelal."

De maan wordt dus vooral gezien als bestemming om onderzoek te doen en te testen in omstandigheden die niet na te bootsen zijn op de aarde. Op de maan kan geoefend worden voor een eventueel langer verblijf van de mens op andere planeten.

3. Wat is het verschil tussen commerciële en publieke ruimtevaartorganisaties?

De Amerikaanse NASA en Europese ESA zijn onafhankelijke ruimtevaartorganisaties. Hun werkwijzen zijn heel anders dan die van commerciële bedrijven als SpaceX en Virgin Galactic.

"Elon Musk van SpaceX is bereid om er heel veel geld tegenaan te gooien: massaproductie om het vaak te kunnen proberen en daarvan te leren", vertelt Melkert. De NASA moet zijn uitgaven verantwoorden aan het Amerikaanse congres, ESA aan de Europese Unie.  

Een maanlanding met bemanning en mogelijkheden om onderzoek te doen, vergt sterk materieel en veel brandstof. Het kost zelfs zoveel energie dat maar 0,5 procent van het lanceergewicht uiteindelijk op de maan terecht zou komen. De rest gaat bij de lancering of onderweg verloren.

4. Wat is de volgende stap als het wel lukt om daar te komen?

"Naast het opnieuw bereiken van de maan zijn er twee andere doelstellingen: een ruimtestation in een baan rond de aarde en het bouwen van een basis op de maan. Daar zouden mensen dan, theoretisch gezien, iets langer kunnen verblijven. Het beste zou zijn om een ondergrondse basis te creëren voor de beste leefomstandigheden, maar dat is nog veel moeilijker", zegt Melkert. 

Als het lukt om vanaf 2026 jaarlijks astronauten op de maan te krijgen, zullen vanaf dan de volgende stappen worden gezet. Eerst zal er worden geprobeerd om een kleine cabine te bouwen, later zal er een 'mobiel huis' worden neergezet, zodat astronauten daar tot wel twee maanden zouden kunnen blijven, volgens NASA.

De ESA heeft een nog ambitieuzer plan ontwikkeld. In deze video uit 2019 is te zien hoe opblaasbare onderdelen op elkaar worden gestapeld, waardoor ruimtes onder het maanoppervlak ontstaan. Voor de mens is het veiliger om zich daar terug te kunnen trekken, beschermd tegen schadelijke stoffen en straling.