Ingrid (36) is zwanger van een Deense zaaddonor: 'Wil het graag alleen doen'

Zeven jaar geleden verbrak Ingrid de relatie met haar toenmalige partner. "Ik ben daarna niemand meer tegengekomen met wie ik mijn leven wilde delen, maar ik had wel een kinderwens. Ik riep wel vaker dat ik het alleen zou gaan doen, maar het duurde wel een tijdje voor ik er serieus mee aan de slag ging. Dat kwam vooral omdat ik het gevoel had dat ik in zo'n traject moest gaan 'bewijzen' dat ik geschikt was als moeder", vertelt ze aan RTL Nieuws.

Toen Ingrid, aangemoedigd door haar vriendinnen, kort na haar 35ste verjaardag de huisarts belde, bleek dat hartstikke mee te vallen. "Ik kreeg meteen een verwijzing naar een fertiliteitskliniek, waar ik vrij snel kon beginnen met het traject", legt ze uit. Dat traject bestond uit een medisch onderzoek, gesprekken met psychologen en het uitkiezen van een donor. Ze is inmiddels 31 weken zwanger van haar eerste kind. Haar donor komt uit Denemarken.

Buitenlandse donoren 

Steeds meer donorkinderen worden verwekt met zaad van een buitenlandse donor, meldt de Volkskrant vandaag. De krant vroeg cijfers op bij de Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting, een stichting die in opdracht van de overheid persoonsgegevens bijhoudt van spermadonoren zodat donorkinderen later contact kunnen opnemen met hun biologische vader.

Uit die cijfers blijkt dat 72 procent van de donorbaby's in 2022 werd verwerkt met sperma uit het buitenland. Tien jaar eerder was dat slechts een kwart. De donoren komen voornamelijk uit Denemarken, Duitsland, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en België.

Wachtlijsten 

Dat zoveel wensouders kiezen voor een buitenlandse donor komt volgens gynaecoloog Annemiek Nap van Radboudumc doordat er simpelweg steeds minder Nederlandse spermadonoren zijn. "De wachtlijst voor een Nederlandse donor ligt rond de drie jaar, voor een buitenlandse donor is dat rond een jaar. Veel alleenstaande vrouwen die voor een donor kiezen, zijn 35-plus. Zij willen niet jaren wachten met het risico dat ze niet vruchtbaar meer zijn als ze aan de beurt zijn."

Die tekorten zijn er volgens Nap al decennia, maar werden nog groter sinds het in 2004 verboden werd om anoniem te doneren. "Daarnaast is het hier, vergeleken met andere landen, niet zo gebruikelijk om zaaddonor te zijn. Hoe dat komt, weten we niet precies. Het kan te maken hebben met het smoezelige imago dat rondom kunstmatige inseminatie hangt omdat er in het verleden veel dingen niet goed zijn gegaan."

De lange wachttijd voor een Nederlandse donor speelde voor aanstaande moeder Ingrid ook een rol, maar ze vindt het ook juist een prettig idee dat de donor niet uit Nederland komt. "Ik heb er heel bewust voor gekozen om het alleen te doen, dan wil je niet dat de donor toevallig bij je om de hoek woont", legt ze uit.

Meer informatie  

Ook bewust alleenstaande moeder Astrid koos voor een Deense donor. Ze heeft al een zoon van twee en is nu opnieuw zwanger van dezelfde donor. Een buitenlandse donor was niet haar eerste keuze, ze is ook in gesprek geweest met een homoseksuele collega die er wel voor openstond om samen een kind te krijgen. "Dat is uiteindelijk niets geworden. Daarna ben ik nog via Nederlandse websites op zoek gegaan naar een bekende donor met wie ik een match zou kunnen zijn, maar daar kwam ik vaak mannen tegen met verkeerde intenties", vertelt ze.

Een Nederlandse donor via een spermabank was voor Astrid geen optie. "Naast dat de wachttijden lang zijn, krijg je vanwege de privacy van de donor maar weinig informatie over die persoon. Je weet alleen de kleur van het haar, de huid en de ogen, en enkele persoonskenmerken. Dat was voor mij gewoon niet genoeg." Bij de buitenlandse spermabank waar Astrid zich aanmeldde, kan je tegen extra betaling meer te weten komen over de donor.

"Het is eigenlijk een soort Tinder voor sperma. Je ziet een babyfoto, kunt verhalen lezen, zijn stem horen en zelf zijn handschrift zien. Qua kosten is zeker niet de makkelijkste weg, maar ik wilde zeker weten dat mijn donor gestudeerd heeft en een sociaal beroep heeft. Ook vond ik het belangrijk dat hij zelf al kinderen had."

Maximaal 12 vrouwen 

Sinds 2004 is het in Nederland niet meer mogelijk om anoniem zaad te doneren omdat kinderen recht hebben te weten wie hun biologische ouders zijn. Die wet geldt ook voor buitenlandse donoren. Daarnaast mogen maximaal twaalf vrouwen een kind krijgen van dezelfde spermadonor zodat de kans op inteelt kleiner is. De wet is er ook om het welzijn en de identiteit van het donorkind te beschermen. "Voor een deel van de kinderen is het een psychische belasting om te ontdekken dat je honderd halfbroers en -zussen hebt. Vroeger was daar niet zoveel oog voor", zegt gynaecoloog Nap.

Goed geregeld, zou je denken. Maar er bestaat geen internationaal maximum, waardoor er geen limiet zit aan het aantal kinderen dat wereldwijd door één donor wordt verwekt. "Daardoor weten we niet zeker hoeveel kinderen een buitenlandse donor verwekt heeft. Een ander groot nadeel is dat het voor het donorkind moeilijk kan zijn om in de toekomst contact te leggen met de donor omdat hij in een ander land woont en ze elkaars taal niet spreken."

Nap is voorzitter van de pijler voortplantingsgeneeskunde van de NOVG, de beroepsvereniging voor gynaecologen. "We voeren op dit moment een discussie binnen de beroepsvereniging over hoe we hier mee om moeten gaan. In ieder geval pleiten we voor duidelijke registraties, er moet ook door de buitenlandse spermabanken goed worden bijgehouden hoeveel kinderen iemand verwekt heeft."  

Vergunningen intrekken 

Britta van Beers, hoogleraar rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit, is blij dat de beroepsvereniging voor gynaecologen hierover in gesprek is, maar vindt dat er meer moet gebeuren. "Europese wetgeving zou natuurlijk het mooiste zijn, maar de landen zitten niet op één lijn. Zo is het in Denemarken en België nog altijd toegestaan om anoniem te doneren en is dit in Spanje zelfs de enige mogelijkheid", legt ze uit.

Er zijn al klinieken die om ethische redenen alleen met Nederlandse donoren werken, maar die keuze kan je volgens Van Beers niet overlaten aan de artsen. "Zij staan onder druk van patiënten die een grote kinderwens hebben, dat verlangen van mensen zit heel diep. De Nederlandse overheid kan en moet meer doen om de rechten van donorkinderen in deze commerciële context te beschermen, bijvoorbeeld door vergunningen te weigeren aan klinieken die gebruikmaken van buitenlandse spermabanken. We moeten onze kop niet in het zand steken voor de psychosociale gevolgen die dit voor de donorkinderen kan hebben."

Maar mocht zo'n wet er komen, dan worden de wachtlijsten nóg langer. "Ik denk dat er meer aandacht gevraagd moet worden voor het gebrek aan Nederlandse donoren. Wie weet dat als de route naar de internationale spermamarkt wordt afgesneden, Nederlandse mannen zich eerder geroepen voelen om te doneren."

Aanstaande moeder Ingrid ziet ook dat de wetgeving op dit moment niet waterdicht is, maar is blij dat de donor geregistreerd wordt en het aantal kinderen dat een donor in Nederland verwekt goed wordt bijgehouden. "Ik begreep dat er in het buitenland inderdaad niet heel actief op gecontroleerd wordt, maar dat het wereldwijd is, geeft mij wel meer rust. Dan is de kans kleiner dat mijn zoon straks iemand tegenkomt die zijn halfbroer of -zus is, zoals bij de kinderen van massadonor Jonathan het geval is."

Liefdevolle basis 

Astrid vindt het belangrijk dat haar kinderen in de toekomst de mogelijkheid hebben om contact op te nemen met de donor. "Dat ze opgroeien zonder vader is iets waar ik veel over nagedacht heb. Ik vroeg me af of het egoïstisch van me was, maar er zijn zoveel gebroken gezinnen. De beste basis voor een kind is liefde en stabiliteit. Dat kan ik hem bieden, net als mannelijke rolmodellen."

Daar is Ingrid het mee eens. "Er zijn altijd mensen die vinden dat een kind niet kan opgroeien zonder vader, maar ik heb mijn ouders, zussen en vriendinnen die voor ons klaarstaan. It takes a village to raise a child, zeggen ze toch? Nou, dat zit bij ons wel goed."