Supermarkten pakken winkeldieven met slimme camera's: 'Man stopte rugzak vol met rosbief'

"Mensen stelen vaak dure producten", zegt Dennis Oude Alink, bedrijfsleider van een Jumbo in Hengelo. "De een steelt Kinder Surprise-eieren, de ander biefstuk. Laatst stopte een man zijn rugzak vol met rosbief en andere dure vleeswaren. Hij deed dat in een uithoek van de winkel, omdat daar geen medewerker stond. Maar het systeem zag het en gaf een melding."

Supermarkten hebben veel last van winkeldiefstal. Jumbo maakte in januari bekend dat er vorig jaar voor 100 miljoen euro gestolen is. Daarom start het bedrijf deze week in een aantal 'eigen' winkels met een proef om winkeldiefstal met slimme camera's te herkennen.

Diefstalmelding op telefoon

Het gaat om het systeem dat in de Hengelose Jumbo - die van een franchise-ondernemer is - al een aantal maanden draait.

Ook andere supermarktketens gebruiken het systeem. RTL Nieuws mocht langskomen bij de Boon's Markt in het centrum van Utrecht om te zien hoe het werkt:

In de Jumbo van Oude Alink hangen 47 camera's, waarvan er vijftien zijn uitgerust met de software. Als die verdacht gedrag signaleert, krijgt de bedrijfsleider op zijn telefoon een melding van de mogelijke diefstal, inclusief een korte video.

"In augustus heb ik er achttien winkeldieven mee in de kraag gevat", zegt hij. "Dat was een extreme maand. Normaal pak ik er twee of drie per week."

Ruim honderd winkels

De technologie komt van het Franse bedrijf Veesion. Ruim 110 supermarkten in Nederland werken al met het systeem, zegt de verkoper voor de Nederlandse markt. 

Volgens hem gaat het vooral om zelfstandige ondernemers, zoals in Hengelo. In meerdere filialen van Jumbo en PLUS draait de software al maanden. Ook DekaMarkt onderzoekt de mogelijkheden en is nu in één winkel aan het proefdraaien.

Supermarkten mogen slimme camera's inzetten als zij goed kunnen onderbouwen waarom dat nodig is, zegt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De Veesion-verkoper zegt dat het product aan de privacywet voldoet. Het is onduidelijk of de AP hetzelfde oordeelt, want de toezichthouder zegt in de regel niet of er een onderzoek plaatsvindt.

Supermarkteigenaren die al een paar maanden ervaring hebben, zeggen tegen RTL Nieuws tevreden te zijn. "Ik was heel sceptisch", zegt Nawin Harpal van de Boon's Markt in Utrecht. "Maar ik moet eerlijk zeggen: we betrappen wel degelijk mensen op diefstal. Ik ben zeer enthousiast."

"We hebben er heel vaak dieven mee gepakt", zegt ook een PLUS-ondernemer die niet wil dat de locatie van zijn winkel wordt genoemd. Hij heeft Veesion een jaar gebruikt, maar heeft het systeem tijdelijk uitgeschakeld omdat hij wil onderzoeken of hij verschil merkt. "Op mijn telefoon krijg ik na een paar seconden een melding als de software ziet dat iemand iets in zijn binnenzak of jas stopt. Zo konden we wekelijks mensen op heterdaad betrappen en overdragen aan de politie."

"Eerder moesten we achteraf camerabeelden bekijken, als we vermoedens hadden dat iemand iets gestolen had", zegt de PLUS-eigenaar. "Daar waren we elke dag veel tijd mee kwijt. Met het systeem weet je wat er nú gebeurt, en niet een half uur geleden."

Onterechte meldingen

Hoewel Veesion helpt om winkeldieven te herkennen, merken de gebruikers ook dat de software niet feilloos werkt en soms onterecht alarm slaat. "Op sommige plekken is het niet interessant om te gebruiken", zegt Harpal van de Boon's Markt. "Bij de verse broodjes stoppen mensen bijvoorbeeld croissantjes in hun tas. Dan krijg je om de haverklap onnodig een melding."

"Soms vindt Veesion het verdacht dat een klant een paar keer een product pakt en weer terugzet in het schap", zegt Harpal. "En je ziet ook dat mensen met hun telefoon in hun hand boodschappen doen. Als ze die in hun zak stoppen, kan ik ook een melding krijgen. Maar we hebben goede camera's hangen, dus als ik inzoom kan ik gelijk zien dat de klant niets jat."

"De software detecteert bewegingen", verklaart Oude Alink van de Jumbo in Hengelo. "Hij deelt mensen in als een soort harkpoppetje: romp, benen, armen. Het systeem kijkt niet hoe je er als mens uitziet, maar of er iets in een zak, tas of rugzak verdwijnt."

"Mensen worden niet als verdacht gezien om hoe ze eruitzien, maar omdat een handeling als verdacht is aangemerkt. Dat is goed", zegt Cynthia Liem van de TU Delft. Zij is expert op het gebied van verantwoorde inzet van dit soort software. "Zolang het bedrijf ervoor zorgt dat de software niet naar persoonskenmerken kijkt, kan het vooroordelen voorkomen."

Een melding van een product dat in een jas verdwijnt, wijst bovendien niet direct op diefstal. "Doe je een product in je zak en haal je het er bij de kassa weer uit om netjes te betalen, dan is er natuurlijk niks aan de hand", zegt Jumbo-bedrijfsleider Oude Alink. "We spreken klanten er wel op aan. We hebben liever dat je de producten in het zicht houdt."

'Diefstal moet zeker zijn'

De supermarkten die RTL Nieuws sprak, vertellen dat zij winkeldieven pas aanspreken als zij écht niet betalen. Ze houden klanten na een melding in de gaten, maar ondernemen pas actie als ze zonder te betalen voorbij de kassa zijn. 

Dat is een goede manier om met deze technologie om te gaan, vindt Liem. "Veesion is eigenlijk een relatief simpel product dat verdachte bewegingen op beeld herkent. Juist omdat het systeem ook makkelijk fouten maakt, moeten mensen de controle blijven houden."

"Het scheelt uiteindelijk een hoop discussie", zegt Harpal van de Boon's Markt. "Omdat we de beelden direct laten zien, geven mensen vaak gelijk toe dat ze het hebben gedaan."

"Je moet van goeden huize komen als je dan nog kan uitleggen wat dat product in je binnenzak doet", zegt de PLUS-ondernemer. "Mensen geven heel rare antwoorden om er onderuit te komen."

'Niet opeens achterover leunen'

Veesion geeft supermarkteigenaren ook meer inzicht. "Je leert dat iedereen een dief kan zijn, van jong tot oud", zegt de PLUS-ondernemer. "Door het systeem kwamen we erachter dat een oudere dame die al jaren bij ons in de winkel komt, blijkbaar wekelijks voor tientallen euro's uit de winkel trekt."

"Dat is een klap voor de kassamedewerkers die al jaren goed contact met zo iemand hebben. Het blijkt dat ze je al die tijd hebben bedonderd door met gratis spullen naar buiten te lopen."

Inzet bij supermarkten

Jumbo begint deze week de proef met Veesion in een aantal 'eigen' winkels. Tot nu toe gebruiken alleen zelfstandige Jumbo-ondernemers de software. Ongeveer de helft van de ruim 700 Jumbo-supermarkten is zelfstandig.

PLUS geeft aan dat 'eigen' winkels dit soort software niet mogen gebruiken, maar zelfstandige ondernemers wel. De supermarkt heeft naar eigen zeggen 400 winkels in Nederland, waarvan ongeveer 300 zelfstandig. De SPAR geeft aan de inzet van slimme camera's te onderzoeken. "We kijken er zeker naar in de nabije toekomst", laat een woordvoerder weten.

Lidl zegt dat het bedrijf geen details geeft over 'gevoelige informatie'. Ook Albert Heijn geeft geen antwoord op de vraag of de supermarkt slim cameratoezicht gebruikt. ALDI zegt er geen gebruik van te maken.

In supermarkten zien ze de software vooral als een welkom hulpmiddel. "Het gaat me niet helpen om het aantal winkeldiefstallen op nul te krijgen", zegt Oude Alink van de Jumbo in Hengelo. "Het systeem herkent niet of iemand een stuk vlees onderin zijn karretje legt en niet scant."

"We kunnen niet opeens achterover leunen omdat het systeem alles bijhoudt", zegt Harpal van Boon's Markt. "Maar het geeft wel meer rust."