Waddenzee door klimaatverandering steeds zouter, wadplaten 'verdrinken'
Het water in de Waddenzee wordt steeds zouter. Dat komt omdat er veel minder zoet water op de Waddenzee wordt 'gespuid'. Dat blijkt uit nieuw, nog niet gepubliceerd onderzoek, dat door RTL Nieuws is ingezien. De gevolgen zijn groot: deze kustzee verandert langzaam in een geheel zoute zee, met grote impact op schelpdieren, vissen en vogels.
Ook blijkt uit het onderzoek dat de eerste wadplaten al over een paar jaar zullen 'verdrinken'. Dat betekent dat ze niet langer droogvallen, als gevolg van zeespiegelstijging. Zelfs bij een gematigd klimaatscenario zullen wadplaten in sommige delen van de Waddenzee al vanaf 2030 gaan verdwijnen. Ook dit zet grote veranderingen in gang.
De samenstelling van de bodem en bodemdieren verandert hierdoor, en daarmee zijn er ook gevolgen voor de vogels en vissen die hier weer van afhankelijk zijn. Miljoenen trekvogels komen nu alleen naar de Waddenzee omdat ze op drooggevallen wadplaten voedsel kunnen vinden. Als er steeds minder platen droog vallen, is er ook minder voedsel.
'Sterker, sneller, erger'
Alle gegevens staan in een internationaal onderzoek, dat eens in de paar jaar verschijnt. De veranderingen in het Waddengebied worden voor dit rapport geïnventariseerd door wetenschappers uit Nederland, Duitsland en Denemarken, in opdracht van deze drie landen.
Ten opzichte van de vorige rapportage, uit 2017, valt vooral het zouter wordende water op, en de versnelde zeespiegelstijging. Dat zegt onderzoeker Katja Philippart, hoogleraar van de Universiteit Utrecht en werkzaam voor het NIOZ (Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee). Ze schreef ook mee aan het soortgelijke rapport in 2017, en dat uit 2009. Ze schrikt opnieuw van de resultaten.
"Iedere keer kijk je vooruit en iedere keer word je ingehaald door de werkelijkheid. Het is elke keer sterker, sneller, erger dan je bij het vorige rapport had kunnen denken."
Minder voedingsstoffen
Dat er minder zoet water in de Waddenzee terechtkomt, betekent ook minder voedingsstoffen, zoals algen, die worden gegeten door schelpdieren. Die vormen op hun beurt weer het voedsel voor allerlei trekvogels die twee keer per jaar neerstrijken in de Waddenzee. De 10 tot 12 miljoen trekvogels zijn een belangrijke reden dat het Waddengebied de Werelderfgoedstatus kreeg, vertelt Philippart.
"Maar ook omdat dit een kinderkamer is voor jonge vis. Vis die wordt geboren in de Noordzee, komt hier om op te groeien en gaat vervolgens weer terug naar de Noordzee. En ook daar zien we veranderingen. Dat is waarschijnlijk vooral te wijten aan de oplopende temperaturen; het water wordt domweg te warm voor die vissen om hier lang te kunnen zijn.”
Het belangrijkste wat er nu moet gebeuren, zegt Philippart, is de CO2-uitstoot in Nederland verlagen. Maar bij de aanpak van klimaatverandering zal de hele wereld in actie moeten komen. Wat Nederland wel helemaal zelf in de hand heeft, is de hoeveelheid zoet water die de Waddenzee bereikt.
Nieuw onderzoeksschip
Voor het wetenschappelijk onderzoek in de Waddenzee en de Noordzee, heeft het NIOZ vandaag een nieuw schip in gebruik genomen: de Wim Wolff. De komende decennia zal dit schip worden ingezet om van de Deense tot de Belgische kust onderzoek te doen.
Een van de instrumenten doet continu metingen in het zeewater, zonder dat er mensen aan te pas hoeven te komen. "Het pompt zeewater naar boven en dat gaat door het systeem heen. Er zitten verschillende sensoren op, voor onder andere de temperatuur- en het zoutgehalte, en dat wordt automatisch geregistreerd in een database", zegt Bram Fey, de kapitein van het schip.
Het schip is zo duurzaam mogelijk gemaakt: het vaart op biodiesel en heeft ook een groot pakket aan batterijen aan boord. Het heeft een platte bodem, zodat het kan droogvallen op het wad.
De gemiddelde zoetwaterafvoer in het voorjaar van alle rivieren naar de Waddenzee is de afgelopen twintig jaar bijna gehalveerd, van 300 naar 175 kubieke meter per seconde. Philippart vindt het begrijpelijk dat er veel zoet water wordt achtergehouden op het land, vanwege extreem droge periodes in de laatste jaren.
Toch, zegt ze: "Je ziet overal de oproep: hou het vast, want we hebben het nodig. Maar wat we daarbij over het hoofd zien, is dat de Waddenzee ook zoet water nodig heeft. Dus in al die discussies over zoet water zouden we ook de behoefte aan zoet water in de Waddenzee moeten meenemen."
