Eeuwige strijd tegen uitlevering: blijft Julian Assange uit handen van justitie VS?
Het wordt gezien als de laatste poging van Julian Assange om uit handen te blijven van de Amerikaanse justitie. Die willen hem berechten voor het lekken van geheime documenten. Bij het Britse Hooggerechtshof vecht de oprichter van WikiLeaks deze week het besluit aan dat hij niet in beroep mag tegen zijn uitlevering aan de Verenigde Staten.
De nu 52-jarige Julian Assange werd geboren in de stad Townsville, aan de oostkust van Australië. Zijn ouders werkten voor een reizend theatergezelschap, maar Assange koos voor een andere carrière. Hij werd programmeur. In zijn tienerjaren werd hij opgepakt voor het hacken van de systemen van NASA en het Pentagon. In 2006 richtte hij het platform WikiLeaks op, waar hij geheime documenten op openbaar maakte.
Het platform bracht onder meer vertrouwelijke informatie naar buiten over de rol van Amerika in de oorlog in Afghanistan en Irak. Een van de bekendste onthullingen is een video van een Amerikaanse helikopteraanval in Irak. Daarop is te zien hoe er vanuit die helikopter, in de Iraakse hoofdstad Bagdad, wordt geschoten op burgers. 12 van hen komen daarbij om het leven, net als twee journalisten van persbureau Reuters.
Vertrouwelijke berichten
In 2010 bracht zijn platform zo'n 250.000 vertrouwelijke berichten naar buiten van Amerikaanse diplomaten. Daaruit bleek dat diplomaten en ambassades werden gebruikt voor spionagedoeleinden. "Dat heeft de Verenigde Staten enorm in verlegenheid gebracht", zegt correspondent Erik Mouthaan. "In die stukken stond bijvoorbeeld ook hoe het land dacht over zijn bondgenoten."
Sinds 2018 vragen de Verenigde Staten om de uitlevering van Assange, zodat hij terecht kan staan voor het jarenlang lekken van geheime stukken. Volgens Amerika maakt Assange zich daarmee schuldig aan onder meer spionage en bracht hij, met het naar buiten brengen van die berichten, mensen in gevaar.
Zelf noemt Assange het 'scheikundige journalistiek', waarin hij primaire bronnen publiceerde, met zo min mogelijk invloed van een redacteur. De klokkenluider ziet zichzelf dan ook als journalist die enkel misstanden aan de kaak stelt. Zijn medestanders zien dat net zo. In hun ogen is zijn vervolging dan ook een aanval op de persvrijheid.
Wat Amerika de man kwalijk neemt is dat hij alle informatie zo op straat heeft gegooid, legt Erik Mouthaan uit. "Zo werden ook namen en adressen van bijvoorbeeld spionnen openbaar."
In Britse cel
In 2010 kwam er vanuit Zweden een arrestatiebevel voor Julian Assange. Hij werd beschuldigd van seksueel wangedrag tegen twee Zweedse vrouwen. Volgens WikiLeaks was dat pure laster om hun oprichter zwart te maken. Het Zuid-Amerikaanse land Ecuador verleende Assange asiel, maar Groot-Brittannië liet hem niet vertrekken. En dus trok hij in bij de ambassade van Ecuador, waar hij uiteindelijk zo'n zeven jaar doorbracht.
Daar zat hij opgesloten in een kleine kamer. Zijn gezondheid ging in die periode flink achteruit. De Zweedse aanklachten werden uiteindelijk ingetrokken, maar Ecuador trok de asielvergunning in waarop de Britse politie hem kon arresteren. Sinds 2019 zit hij in een Britse cel.
Vanaf dat moment is het een juridisch getouwtrek. Assange doet er alles aan om niet uitgeleverd te worden aan de VS, waar hem 18 verschillende aanklachten boven het hoofd hangen. Samen goed voor 175 jaar celstraf.
Deze week buigt het Britse Hooggerechtshof zich over de kwestie. Voor het gebouw bevindt zich een aanzienlijke groep demonstranten die pleit voor vrijlating. "In Groot-Brittannië wordt Assange niet zozeer gezien als boef. Hij is geen vijand van de staat", zegt Anne Saenen, correspondent in het Verenigd Koninkrijk. "De demonstranten hier zien hem echt als voorvechter van het vrije woord."
Wereldwijd is er sympathie voor de WikiLeaks-grondlegger. In zijn geboorteland Australië roept de regering op hem te laten gaan. Velen vrezen met name voor de gezondheid van de man, die om die reden de hoorzitting deze week niet bij kan wonen. Assanges vrouw is bang dat hij het niet overleeft in een Amerikaanse gevangenis.
Dat laatste is iets waar de Amerikaanse regering gepikeerd over is, zegt Erik Mouthaan: "De regering hier ergert zich eraan dat de advocaten van Julian Assange doen alsof de gevangenissen hier vies en erbarmelijk zijn. De VS benadrukt dat er meerdere gevangenen zijn zoals hij en dat die keurig worden opgevangen."
Getrouwtrek
Als het Britse Hooggerechtshof besluit dat Julian Assange uitgeleverd mag worden aan Amerika is het juridische getouwtrek voorbij, althans in Groot-Brittannië. De klokkenluider kan het nog aanvechten bij het Europees hof van de Rechten van de mens. Volgens Anne Saenen is dat te verwachten: "Hij zal alles doen om niet uitgeleverd te worden aan de Verenigde Staten."