Btw op cultuur naar bijna hoogste van Europa: 'Dit gaat pijn doen'

Veel woorden maken de coalitiepartners in het hoofdlijnenakkoord niet vuil aan kunst en cultuur. Het woord 'cultuur' wordt vier keer genoemd, steeds om duidelijk te maken dat boeren en vissers bij de Nederlandse cultuur horen. Over kunst en boeken gaat het in het akkoord niet.

Toch gaat de cultuursector de impact van het akkoord voelen, vanwege de voorgenomen btw-verhoging. Bioscopen en pretparken worden ontzien, maar voor overige diensten en producten in de cultuursector geldt dat ze vanaf 2026 zwaarder worden belast – en dus duurder.

Grote gevolgen

Vertegenwoordigers van de cultuursector vrezen dat de btw-verhoging grote gevolgen zal hebben voor de sector, die het al niet gemakkelijk heeft. Volgens Eveline Aendekerk, directeur van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), zijn de gevolgen van de maatregel helder: "Boeken worden duurder voor de consument, en dat is geen goede zaak."

Volgens Aendekerk wordt lezen op deze manier minder toegankelijk gemaakt. "Dat is niet te rijmen met het bevorderen van de leesvaardigheid en de taalontwikkeling, die in dit hoofdlijnenakkoord als prioriteiten genoemd worden."

De directeur van het CPNB verwacht dat mensen minder boeken zullen kopen en stelt dat ook bibliotheken door de maatregel duurder zullen worden. "Gelukkig kunnen kinderen nog gratis lid worden van de bibliotheek, maar we weten dat het belangrijk is dat kinderen boeken kunnen bezitten. Boeken om je heen hebben, thuis, wakkert de leeslust aan. Dat bemoeilijk je op deze manier."

Sluipmoordenaar

Jeroen Bartelse is directeur van poppodium TivoliVredenburg in Utrecht en co-voorzitter van Kunsten '92, de belangenorganisatie voor de culturele en creatieve sector. Hij noemt de verhoging van de btw op kunst en cultuur 'een sluipmoordenaar'.

"Op het eerste gezicht staat in het regeerakkoord geen rechtstreekse korting op cultuursubsidie", zegt Bartelse. "Maar deze maatregel zal zeker impact hebben op de cultuursector. Het gaat pijn doen, we worden hard getroffen."

Ook hij noemt de stijgende prijzen voor consumenten als belangrijkste pijnpunt. "Voor jongeren wordt uitgaan haast onbetaalbaar, maar ook middeninkomens komen in het geding", zegt hij.

Bestaanszekerheid

"Een tweede gevolg is dat de inkomens van artiesten en makers in de sector onder druk komen te staan. De bestaanszekerheid van de 400.000 mensen die in de sector werken, komt op de tocht te staan, terwijl bestaanszekerheid juist een speerpunt van deze coalitie is." Volgens Bartelse is het waarschijnlijk dat het verhogen van de btw averechts werkt, en dat hierdoor juist minder belastinginkomsten de schatkist in vloeien. "De economie van de sector zal geraakt worden, en de vraag zal afnemen", zegt hij.

Kunsten '92 heeft door econoom René Goudriaan laten berekenen wat de gevolgen van de prijsstijging zullen zijn voor de vraag naar cultuur. Die zou met 3 tot 10 procent afnemen. "Dat betekent ook minder belastinginkomsten", zegt hij. Of de 2,2 miljard euro aan extra inkomsten wordt gehaald die de coalitie met deze maatregel hoopt binnen te halen, is dus maar de vraag.

Top van Europa

Met de voorgenomen verhoging van het btw-tarief komt Nederland in één klap in de top van Europa wat belasting op cultuur betreft. In de landen om ons heen ligt het tarief zelfs nog wat lager dan het huidige Nederlandse tarief van 9 procent. Zo is de btw op cultuur in Duitsland 7 procent, in België 6 procent en in Frankrijk 5,5.

In Europa hanteert alleen Denemarken een hoger btw-tarief dan de voorgenomen 21 procent in Nederland. Het Deense tarief is 25 procent, mede doordat het Deense btw-stelsel maar één tarief kent, en geen verlaagde tarieven. Sommige vormen van cultuur, zoals musea, zijn in Denemarken vrijgesteld van btw.

Actie

De cultuursector hoopt dat de voorgenomen plannen nog te keren zijn. De voorgenomen verhoging zou pas in 2026 moeten ingaan, dus is er nog tijd voor actie, en die zal er dan ook komen. Zo start het CPNB vandaag onder de noemer '21% btw waardeloos idee' een petitie tegen de voorgenomen belastingverhoging. Bij die petitie zal het waarschijnlijk niet blijven. "We zijn nu met verschillende brancheorganisaties in conclaaf", zegt CPNB-directeur Aendekerk. "We zijn aan het kijken wat we het beste kunnen doen. Er gaan zeker dingen gebeuren."

 

Ook Kunsten '92 blijft voorlopig niet stilzitten. "We hebben de afgelopen dagen gekeken wat precies de impact van deze maatregel is. Wat is er aan de hand, en wat wil je hiermee?  Vervolgens gaan we kijken welke acties er mogelijk zijn om te proberen om de coalitie op een andere gedachte te brengen." 

'Zelf bepalen'

BBB, één van de toekomstige coalitiepartners, laat weten dat burgers nu meer te besteden krijgen en zelf kunnen bepalen of ze dat extra geld willen gebruiken voor cultuur of voor iets anders. 

"Elke bezuiniging doet pijn en we hebben ons best gedaan om dit zo eerlijk mogelijk te doen", zegt Kamerlid Claudia van Zanten, "met aandacht voor mensen in de knel en gezonde overheidsfinanciën. Gelukkig hebben we nog wel op ons verzoek bioscopen en dagrecreatie hier buiten kunnen houden."

Kamerlid Nicolien van Vroonhoven van NSC zegt: "Deze belastingverhoging heeft nooit onze voorkeur gehad. Om tot overeenstemming te kunnen komen, hebben we op een aantal onderwerpen compromissen moeten sluiten. Dit is daar één van."