Veel kritiek op btw-verhoging, wat betekent het voor jou?
Het komende kabinet wil dat de btw op onder meer boeken, theatervoorstellingen, concerten, musea en sportscholen van 9 naar 21 procent gaat. Wat zijn de gevolgen voor de consument? Econoom René Goudriaan rekende het uit.
"Geen hogere btw. Je belast er heel Nederland mee." Met deze paginagrote advertentie die gisteren in landelijke en regionale kranten verscheen, roepen alle belangenorganisaties uit de cultuur, sport, horeca en media consumenten op om zich uit te spreken tegen de voorgenomen btw-verhoging.
Bioscopen en pretparken worden in het hoofdlijnenakkoord ontzien, maar voor de overige producten en diensten in de cultuur- en sportsector geldt dat ze vanaf 2026 zwaarder worden belast – en dus duurder worden voor de consument.
11 procent
Maar hoeveel duurder? Gepensioneerd econoom René Goudriaan berekende die prijseffecten in opdracht van belangenorganisatie Kunsten 92. Hij deed decennialang onderzoek naar de effecten van btw-tarieven in de kunst- en cultuursector, onder andere voor de overheid.
Met de btw-verhoging van 12 procentpunt gaan de prijzen met 11 procent omhoog. Dat zit zo: als een boek zonder btw 20 euro kost, kost het met 9 procent btw 21,80 euro. Met 21 procent btw is dat 24,20. Als je 24,20 deelt door 21,80, krijg je 1,11. De btw gaat dus met 12 procentpunt omhoog, maar je gaat 11 procent meer betalen.
Goudriaan verwacht dat ondernemers de volledige 11 procent aan de consument zullen doorberekenen. "Daar kun je wel van uitgaan", zegt hij tegen RTL Nieuws. "Misschien dat er voor bepaalde doelgroepen uitzonderingen worden gemaakt, bijvoorbeeld met een actie voor arme mensen, maar vaak wordt de btw altijd doorberekend."
Rijksambtenaren zien dat anders. Zij gaan er in berekeningen van uit dat de prijzen voor de consument met 8 procent zullen stijgen. Goudriaan noemt dat 'wishful thinking'. "Er is mij geen onderzoek bekend waaruit zou blijken dat slechts driekwart van de btw aan de consument wordt doorberekend. Als er vanuit het buitenland veel concurrentie is, reken je als ondernemer misschien niet alles door, maar daar is in deze sectoren geen sprake van."
Strijkkwartet
Goudriaan verwacht niet dat de de stijgende lonen in Nederland ervoor zullen zorgen dat de koopkracht enorm toeneemt. "De loonontwikkeling stijgt net zoveel als de inflatie." Bovendien stijgen vanwege die inflatie ook de lonen in de cultuursector, stelt hij, terwijl het vaak niet mogelijk is om efficiënter te werken. "Het klassieke voorbeeld is het strijkkwartet van Mozart. Daar had je een paar honderd jaar geleden vier mensen voor nodig en dat is vandaag de dag nog steeds zo."
Wat betekent zo'n mogelijke prijsstijging concreet? Een paar voorbeelden:
Huishoudboekje
- Het boek Ik kom hier nog op terug van Libris-winnaar Rob van Essen
Van: 24,99 euro. Voor: 27,75 euro. - Kaartje voor Frozen the Musical (op een doordeweekse dag)
Van: 59,00 euro. Voor: 65,50 euro. - Concert van Kane in het Ziggo Dome
Van: (vanaf) 51 euro. Voor: (vanaf) 56,62 euro. - Premium sportabonnement bij Basic Fit
Van: 29,99 euro (na kortingsperiode). Voor: 33,29 euro (na kortingsperiode) - Seizoenkaart PEC Zwolle 2024-2025 (volwassenen, vak 10, 11 of 21)
Van: 247,50 euro. Voor: 274,74 euro. - Weekendje Center Parcs in Drenthe (juni, 2 volwassen en 2 kinderen)
Van: 421,00 euro. Voor: 467,35
Of zo'n prijsstijging ook betekent dat Nederlanders daardoor minder vaak een boek kopen, naar het theater gaan of een sportschoolabonnement afsluiten, kan worden berekend aan de hand van de zogenoemde prijselasticiteit van een sector. Met andere woorden: de invloed die een prijsverhoging heeft op de verkoop.
De boekenbranche is volgens Goudriaan het meest prijsgevoelig. "Voor boeken geldt dat als de prijs met 1 procent omhoog gaat, het aantal verkochte boeken met 0,85 procent daalt", legt hij uit. Met een prijsstijging van 11 procent zou dat betekenen dat er 9,4 procent minder boeken worden verkocht.
Voor kranten en tijdschriften zou dat 5 procent zijn en voor de theaters en festivals 5,5 procent. Musea kunnen volgens Goudriaans berekeningen uitgaan van 3,3 procent minder bezoekers en openbare bibliotheken kunnen 4,4 procent van hun leden verliezen. De impact op sportclubs en sportscholen is door Goudriaans niet berekend.
'Misvatting'
Volgens de econoom is het een misvatting dat de beoogde btw-maatregel alleen de rijke operabezoeker zou raken. "Mensen die dat zeggen, vergeten dat juist de niet-gesubsidieerde cultuur zoals commerciële musicals en concerten het hardst wordt getroffen", vertelt hij. "Met een verlaagd btw-tarief steun je iedereen."