Daar is de Palestijnse president Abbas plots weer: 'Hoopt op macht in Gaza'
Nu het Midden-Oosten onder hoogspanning staat door moordaanslagen op kopstukken van Hamas en Hezbollah, stapt de Palestijnse president Mahmoud Abbas weer eens in de schijnwerpers. De 88-jarige Abbas wordt nauwelijks serieus genomen door de Palestijnen, maar blijft toch een sleutelfiguur in het conflict.
Abbas bracht gisteren een bezoek aan de Russische president Vladimir Poetin en reist vandaag door naar de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Ook spreekt Abbas het Turkse parlement toe.
Gevoelige bezoeken
Beide bezoekjes liggen gevoelig in andere betrokken landen. Poetin schokte de wereld met zijn oorlog in Oekraïne waarbij systematisch burgerdoelen worden aangevallen. Erdogan haalt geregeld uit naar Israël en vergeleek de Israëlische premier Benjamin Netanyahu met Adolf Hitler.
Abbas is de president van de Palestijnse Autoriteit, die het bestuur vormt in de Westelijke Jordaanoever. Hij heeft geen macht in de Gazastrook, waar Hamas sinds 2007 de dienst uitmaakt. De twee Palestijnse gebieden zijn ook geografisch van elkaar gescheiden door Israëlisch grondgebied.
Hamas kreeg in juli twee klappen te verwerken: kopstukken Ismail Haniyeh (politiek leider) en Mohammed Deif (militair leider) kwamen om bij moordaanslagen. De Israëlische regering, die zegt Hamas te willen 'vernietigen', wordt verantwoordelijk gehouden voor die liquidaties. Omdat Hamas-leider Haniyeh om het leven werd gebracht in de Iraanse hoofdstad, zint Iran op wraak.
Dat geldt ook voor het Libanese Hezbollah na de Israëlische moordaanslag op een hooggeplaatste commandant in Beiroet. Zo dreigt een (nog) grotere oorlog in de regio.
Te midden van die chaos verschijnt Abbas weer op de voorgrond in een poging om zijn regionale invloed wat te vergroten. Want Abbas heeft nauwelijks nog gezag onder de Palestijnen, zegt Midden-Oosten-verslaggever Pepijn Nagtzaam vanuit Jeruzalem. "Zij voelen zich al jaren verlaten door Abbas en de Palestijnse Autoriteit. De mensen in de Westelijke Jordaanoever vinden dat hij hen in de steek laat in het conflict met Israël."
Geen alternatief
Maar aan de andere kant: er is geen alternatief. De Palestijnse Autoriteit is de enige autoriteit die ze nog hebben. Nagtzaam: "Populair zijn ze niet, maar wie is er anders? De onder veel Palestijnen wel populaire leider Marwan Barghouti zit al sinds 2002 vast in Israël. Daarbij is de vraag of dat land wel gaat toestaan dat er een sterke figuur aan de macht komt."
Veel meer dan een speldenprik deelde Abbas de laatste maanden niet uit. Natuurlijk leverde hij kritiek op de 'genocide' die Israël volgens hem pleegt in de Gazastrook en in de Westelijke Jordaanoever. Maar veel meer dan dat is het niet: Abbas wordt toch vooral gezien als een toeschouwer in de oorlog tussen Israël en Hamas.
Israël bombardeerde dit weekend een school in Gaza-stad, waar Palestijnse vluchtelingen schuilden. Tientallen mensen kwamen om het leven.
Als het aan de Amerikanen ligt, komt daar verandering in. De VS ziet de Palestijnse Autoriteit als de enige optie om Gaza na de oorlog te besturen. Het land dringt achter de schermen al langer aan op hervormingen binnen het bestuur van de Palestijnse Autoriteit, waar sprake is van corruptie en nieuwe verkiezingen telkens worden uitgesteld.
'Geen plaats meer voor Hamas'
"Voor vrijwel de hele wereld is duidelijk dat er voor Hamas geen plaats meer is", zegt Peter Malcontent, docent-onderzoeker aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in het Israëlisch-Palestijns conflict. "De Amerikanen roepen al sinds de Hamas-aanslagen van 7 oktober tegen de Palestijnse Autoriteit: hervorm je. Maak daar nu eens echt werk van, dan zijn jullie - als deze hele oorlog voorbij is - de legitieme kandidaat om een eenheidsregering te vormen. Dat is het enige waarop Abbas kan hopen: dat zijn Fatah-partij straks weer de baas wordt in Gaza."
In maart leken die hervormingen op gang te komen. De Palestijnse Autoriteit stelde toen een nieuwe premier aan, Mohammad Mustafa. Hij wil een zogeheten technocratische regering voor Gaza: een regering van deskundigen zonder banden met politieke partijen. Zo'n regering kan volgens Mustafa het vertrouwen van het volk herstellen, strijden tegen corruptie en een internationaal fonds voor de wederopbouw van Gaza oprichten.
"Maar aan het eind van de dag is het nog altijd Abbas die beslist", zegt Malcontent. "Je ziet met de benoeming van een nieuwe premier dat hij wil bewegen, maar echt grote stappen heeft Abbas niet gezet. De kritiek is dat de Palestijnse Autoriteit vooral met zichzelf bezig is, terwijl ze financieel wordt gesteund door het Westen. Het geld komt toch wel binnen, dat bevordert geen hervorming, klinkt het verwijt."
Abbas wil met zijn bezoek aan Poetin en Erdogan een signaal afgeven, zegt Malcontent. "Abbas wil laten zien dat hij geen zetbaas wordt van de Amerikanen, en dat de Palestijnse Autoriteit wel degelijk onafhankelijk is. Maar ze hebben nog heel wat te bewijzen om het vertrouwen van de Palestijnen terug te krijgen."