Honderden kilometers asfalt dwars door de Amazone: omstreden snelweg komt er alsnog
Er wordt al jaren over gesteggeld: de aanleg van een geasfalteerde snelweg in het hart van het Amazone-regenwoud. Wetenschappers waarschuwen dat de 800 kilometer lange snelweg de Amazone 'over het randje kan duwen'. Toch heeft de Braziliaanse president Lula - die heeft beloofd het regenwoud te beschermen - aangegeven dat de snelweg er nu echt gaat komen. "Brazilië zal de Amazone niet als heiligdom voor de mensheid behouden."
De geasfalteerde snelweg - de BR-319 - moet komen te liggen tussen Manaus, de grootste stad in de Amazone met twee miljoen inwoners, en de stad Porto Velho.
Volgens Amazone-deskundige Fabio de Castro van het CEDLA (Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns Amerika) is het hele project voor Lula een groot dilemma. "Economisch gezien kan het mensen in de regio op korte termijn veel opleveren, maar voor het regenwoud kan het zware gevolgen hebben."
De weg tussen Manaus en Humaitá is er op dit moment al, maar die is nu onverhard. Er zijn delen met zand, maar ook hele stukken die overgroeid zijn met planten.
Toegang tot regenwoud
"Normaal gesproken is het al moeilijk om 2 à 3 kilometer het regenwoud in te komen", zegt Merijn van Leeuwen van het Wereld Natuur Fonds. "De Amazone wordt hier beschermd door zijn ontoegankelijkheid. Houthakkers, goudzoekers - die komen er allemaal niet zomaar in."
Op onderstaande beelden kun je zien hoe de BR-319 er nu uitziet. Voertuigen komen vaak vast te staan als ze toch proberen het regenwoud in te komen.
Maar dat is niet alleen een probleem voor mensen die het regenwoud in willen. Lokale boeren die al verbouwen in dit deel van de Amazone, krijgen hun producten ook moeilijk het regenwoud uit. Dat kan alleen per boot, via de rivieren. Maar nu het al tijden erg droog is in de Amazone, zijn de rivieren drooggevallen en is ook dat geen optie meer.
Bio-economie
Vanwege die drooggevallen rivieren zegt Lula dat de geasfalteerde snelweg er nu wel moet komen om de lokale boeren te steunen. "Dat hij dat nu als argument kan inzetten, komt de Braziliaanse president niet slecht uit", stelt De Castro.
De Castro: "Lula wil niet alleen de Amazone beschermen, hij zoekt ook naar manieren om het regenwoud te kunnen gebruiken voor de Braziliaanse economie."
Die twee doelen moeten samenkomen in Lula's bio-economieplan. Hij wil inzetten op lokale boeren, die duurzaam produceren. Met de nieuwe snelweg moeten zij hun producten makkelijker kunnen exporteren. Dat stimuleert dan weer de economie, zonder dat het regenwoud daarvoor verder wordt verwoest.
'Gevaar voor lokale boeren'
Inheemse stammen moeten niets van de weg weten, maar de lokale boeren zijn daarom enthousiast over het plan. Op korte termijn kan het ze economisch veel opleveren', vertelt de Castro. "Maar op de lange termijn is het voor hen juist een gevaar."
Het grote probleem van de weg is namelijk dat je niet alleen makkelijker uit het Amazone-regenwoud komt, maar er ook veel makkelijker in. En dat biedt voor een hoop mensen kansen.
Nauwelijks ontbost gebied
Van Leeuwen: "Die houthakkers en goudzoekers die normaal met hun voertuigen nauwelijks het regenwoud in konden komen, die stappen straks in hun autootje en kunnen zo honderden kilometers de Amazone in rijden."
Ze rijden dan een gebied in waar het regenwoud nog fier overeind staat én waar nauwelijks ontbossing heeft plaatsgevonden. "Dat biedt voor hen kansen", stelt De Castro. "Hier kunnen mensen de kans grijpen om grond te gaan gebruiken voor landbouw of bomen te kappen."
De Castro: "Daar zullen ook grote bedrijven tussen zitten, die op grote schaal willen toeslaan. Dat gaat er allereerst voor zorgen dat de lokale boeren worden weggedrukt en ook dat er helemaal niet op een duurzame manier producten worden verbouwd."
Niet te beveiligen
President Lula wimpelt de kritiek af door te stellen dat hij er alles aan zal doen om het gebied langs de snelweg te beschermen tegen illegale ontbossing. Maar zowel De Castro als Van Leeuwen zet daar grote vraagtekens bij.
Van Leeuwen: "Het liefst zou je overal politie neerzetten, maar dit is een weg van 800 kilometer lang. Dat is van hier tot Berlijn. Er is simpelweg te weinig politie in Brazilië om over het hele stuk controle te houden. En eerder is het ook niet gelukt."
De weg naar Santarem
Het is namelijk niet de eerste snelweg in de Amazone. Tientallen jaren geleden werd de BR-163 gebouwd, een weg naar de stad Santarem.
Van Leeuwen: "Je ziet dat er in het gebied rond die weg enorm veel ontbost is. Dat het niet te beveiligen viel. Dat kun je vooral heel duidelijk zien op satellietfoto's. Je ziet daar hoeveel groen in de gebieden rond de weg is verdwenen."
Het zorgt bij wetenschappers voor kopzorgen rond de nieuwe BR-319. Het gebied rond die weg is dus nog nauwelijks aangetast. Een studie toonde aan dat het daarom tot een vijfvoudige stijging van de ontbossing in de Amazone kan leiden.
Die ontbossing kan ervoor zorgen dat het regenwoud straks niet meer in staat is om zichzelf te herstellen. Hoe dat zit legden we uit in deze video, begin dit jaar:
Dat juist Lula nu - ondanks alle risico's - toch de plannen voor de geasfalteerde snelweg doorzet is opvallend te noemen. In tegenstelling tot zijn voorganger Bolsonaro wilde hij juist af van alle ontbossing. In 2030 zou er geen boom meer moeten worden gekapt.
Aanleg weg nog niet begonnen
Maar daar lijkt hij nu op terug te komen. Op een persconferentie zei hij er eerder deze maand het volgende over:
"De wereld die ons voedsel koopt, eist dat we ook de Amazone behouden. Waarom? Omdat ze willen dat wij zorgen voor de lucht die zij inademen. Maar Brazilië zal de Amazone niet als heiligdom voor de mensheid behouden, maar de regio op een duurzame manier economisch ontwikkelen."
Maar of dat echt duurzaam kan, daar zijn grote twijfels over.
De aanleg van de weg is nog niet begonnen. Via de rechter wordt nog geprobeerd om het plan van Lula te stoppen.