'Visionair leider' en grote vervuiler: dit was de man achter Tata Steel
Ratan Tata, de man achter Tata Steel, is op 86-jarige leeftijd overleden. In India wordt hij geprezen, maar in Europa heeft het familiebedrijf een controversieel imago.
De Indiase premier Narendra Modi noemt hem 'een visionair zakelijk leider, een medelevende ziel en een buitengewoon mens'. De Google-CEO Sundar Pichai, die in India is geboren, schrijft dat Tata belangrijk was voor het 'ontwikkelen van het moderne zakelijke leiderschap in India'. Ratan Tata staat in India bekend als een van de meest succesvolle en invloedrijke zakenmensen ooit.
Als kind werd hij in een Rolls-Royce naar school gereden, en bij huize Tata in Mumbai liepen vijftig bedienden rond, schrijft The New York Times. De Tata Groep is al sinds de negentiende eeuw een succesvol familiebedrijf. Ze werden vooral rijk door in opium en textiel te handelen.
Na een studie aan de Amerikaanse universiteiten Harvard en Cornell ging Ratan Tata op zijn 25e aan de slag bij Tata Steel. Hij kreeg steeds meer verantwoordelijkheid binnen het bedrijf, en werd 29 jaar later hoofd van de Tata Group. Sommige familieleden noemden hem in eerste instantie 'de verkeerde keuze', zei Tata jaren later.
'Omgekeerd kolonialisme'
Onder leiding van Ratan ging de Tata Group een nieuwe koers varen, door van het familiebedrijf een grote multinational te maken. Het wordt in de zakenwereld beschreven als 'omgekeerd kolonialisme': het bedrijf uit India, een voormalige Britse kolonie, begon Europese fabrieken op te kopen.
Hij begon met de aankoop van het Britse theebedrijf Tetley, het grootste thee-merk van het Verenigd Koninkrijk. In 2007 kwam daar het Brits-Nederlandse staalbedrijf Corus bij. Tata kocht het voor 9,4 miljard euro, en vanaf dat moment kregen de Koninklijke Hoogovens een nieuwe naam: Tata Steel IJmuiden.
Niet alle investeringen bleken succesvol. Zo wilde Tata in 2008 de 'goedkoopste auto ter wereld' produceren, maar dat liep uit op een mislukking. De topman noemde het later een enorme fout: "Mensen willen niet gezien worden in 's werelds goedkoopste auto!"
Een deel van zijn fortuin heeft Tata aan goede doelen besteed, vooral in India. Zo kreeg hij in 2021 de hoogste erkenning in de Indiase staat Assam, vanwege zijn grote financiële bijdrage aan kankerbehandelingen. Ook doneerde hij via zijn eigen liefdadigheidsfondsen onder andere aan onderwijs en watervoorzieningen in India.
Controversieel
In Europa heeft Tata de afgelopen jaren een slechte reputatie. De staalfabriek in IJmuiden is al jarenlang de hoogste uitstoter van CO2 in Nederland, waardoor omwonenden te maken hebben met serieuze gezondheidsrisico's. Het bedrijf heeft dit jaar dure verduurzamingsplannen ingediend om de situatie te verbeteren.
"Tata Steel heeft decennialang winst kunnen maken door grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen over de regio uit te stoten. Dit is ten koste gegaan van vele omwonenden", zei John Beer van Stichting Frisse Wind vorig jaar. De stichting komt op voor de belangen van mensen die in de buurt van de staalfabriek wonen.
Ook in het Verenigd Koninkrijk is Tata de grootste uitstoter van CO2. Nog geen twee weken geleden is daarom de grootste staalfabriek van het land gesloten, in de plaats Port Talbot. Ondanks de positieve impact op het milieu is de sluiting omstreden, omdat ongeveer 2.800 mensen hun baan hebben verloren. Zelfs de milieuorganisatie Greenpeace stelt dat het liever een langetermijnplan had gezien waarbij minder mensen hun baan zouden verliezen.
Aftreden
Ratan Tata verliet het familiebedrijf in 2017, en is de afgelopen jaren minder vaak in het nieuws geweest. Na zijn vertrek bij Tata Group richtte hij zich vooral op investeringen in Indiase startups.
Eerder deze week belandde Ratan Tata op de intensive care in zijn thuisstad Mumbai. Hij overleed op woensdag, op 86-jarige leeftijd.