Ernstige zorgen over acties Rusland: 'Westen moet zich voorbereiden op confrontatie'

Deze zomer vloog plotseling een vrachtcontainer in brand in het logistiek centrum van pakketdienst DHL in de Duitse stad Leipzig. De oorzaak: een explosief postpakketje dat vanuit de Baltische staten was verstuurd. 

Alleen door stom toeval kon een ramp worden voorkomen. Het vliegtuig waarin het pakketje verder vervoerd zou worden, liep vertraging op. Anders zou het toestel waarschijnlijk in de lucht in brand zijn gevlogen. Nu kon de brand snel worden geblust.

Ook in het Verenigd Koninkrijk en Polen doken zulke brandpakketjes op. Wie hier achter zit? "Russische daders van wie wordt vermoed dat ze undercover opereren", concludeert de Duitse inlichtingendienst in een intern document dat in handen is van het Duitse weekblad Der Spiegel.

Spionage, sabotage en desinformatie

Het is slechts één voorbeeld van Russische sabotage waar de Duitse veiligheidsautoriteiten zich ernstig zorgen over maken. De bereidheid van de Russische regering in Moskou om zich te wenden tot spionage, sabotage en desinformatie heeft een 'ongekend niveau' bereikt, zei Bruno Kahl, het hoofd van de Duitse buitenlandse inlichtingendienst, de Bundesnachrichtendienst (BND), gisteren tijdens een openbare hoorzitting in het Duitse parlement.

"Poetin zal de rode lijn van het Westen blijven testen en de confrontatie verder opvoeren", waarschuwde BND-chef Kahl. Die toegenomen dreiging vanuit Rusland moet volgens hem een 'wake-upcall' zijn, omdat een verslechtering van de situatie 'helemaal niet onwaarschijnlijk' is.

Hij wees er daarbij op dat Rusland sinds de inval in Oekraïne in februari 2022 meer uitgeeft aan defensie dan ooit. Vele malen meer dan de NAVO-landen doen. Hierdoor verwacht Kahl dat het Russische leger wat betreft personeel en militair materieel 'uiterlijk aan het eind van dit decennium' in staat zou zijn om een aanval op de NAVO te lanceren.

'Duitsland voelt dreiging'

Hoewel zo'n directe aanval voorlopig niet wordt verwacht, waren de bewoordingen van Kahl en ook die van zijn collega-chefs Martina Rosenberg (militaire contraspionagedienst) en Thomas Haldenwang (binnenlandse veiligheidsdienst) tijdens de hoorzitting opvallend stevig. Russische inlichtingendiensten opereren agressief en zoeken daarin steeds verder de grens op, concluderen zij.

"In Duitsland voelen ze die dreiging nog sterker dan bij ons", zegt Willemijn Aerdts, expert inlichtingen- en veiligheidsdiensten van de Universiteit Leiden. "Denk aan de poging tot sabotage met vervuild drinkwater bij de NAVO-basis bij Keulen. Of de explosieven die bij een brandstofleiding van de NAVO in Bellheim werden aangetroffen toen bouwvakkers een hoogspanningsmast aan het renoveren waren."

Dat de waarschuwing nu zo publiekelijk wordt gemaakt, heeft vaak een reden, legt Aerdts uit. "Een afschrikkend effect richting Rusland zal dit niet hebben. Maar ik kan mij voorstellen dat de Duitse inlichtingendiensten willen laten zien: dit is er aan de hand. Mogelijk willen ze ook dat meer Europese landen zich uitspreken. Want ze komen nooit zomaar op deze manier naar buiten."

Duidelijk is dat ook andere landen zich zorgen maken. Ken McCallum, het hoofd van de Britse geheime dienst MI5, waarschuwde vorige week nadrukkelijk voor de Russische militaire inlichtingsdienst GRU. Het doel van die dienst zou zijn om voor 'voortdurende chaos' te zorgen in het Verenigd Koninkrijk en Europa. "We hebben brandstichting, sabotage en meer gezien. Gevaarlijke acties die met toenemende roekeloosheid worden uitgevoerd", zei hij.

Omdat intussen ruim 750 Russische diplomaten uit Europa zijn gezet (van wie de 'overgrote meerderheid' spion was, aldus McCallum), schakelen de Russen steeds vaker lokale handlangers of criminelen in om het 'vuile werk' op te knappen.

Voorbeelden zijn er genoeg. Zo brandde op 20 maart in Londen een pakhuis voor Oekraïense hulpgoederen af door brandstichting door twee mannen die volgens de Britse inlichtingendiensten waren gerekruteerd vanuit Rusland. In mei woedde een verwoestende brand in het grootste winkelcentrum van Warschau, waar volgens de Poolse premier Tusk de Russische geheime diensten achter zitten. Of de poging tot brandstichting van een busremise in Praag in juni, ook 'hoogstwaarschijnlijk' georkestreerd door Rusland, zei de Tsjechische premier Fiala.

Ook Nederland doelwit

Maar ook Nederland heeft ermee te maken. Zo zijn er sterke aanwijzingen dat Rusland achter de recente hack van de Nederlandse politie zit. Bij die hack zijn persoonsgegevens buitgemaakt van tienduizenden politiemedewerkers.

De Militaire- Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD) ziet sinds de grootschalige Russische invasie in Oekraïne een toename in cyberspionage (iets wat andersom overigens ook gebeurt). Een maand geleden werd nog gewaarschuwd dat Russische GRU-hackers het hebben gemunt op westerse hulp aan Oekraïne.

In recente jaarverslagen van de MIVD en de AIVD worden ook andere voorbeelden genoemd. Zoals een Russisch onderzoeksschip dat op de Noordzee sabotage aan het voorbereiden was. Daar liggen internetkabels en pijpleidingen op de bodem waar Nederland sterk van afhankelijk is.

Sociale media

"Wij zijn mededoelwit", zegt oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Die dreiging heeft twee kanten. Een enorme stijging van het aantal operaties van inlichtingendiensten op ons grondgebied. En daarnaast het manipuleren van de publieke opinies via sociale media. Dit is serieus, ernstig en zeker omvangrijk."

De Kruif verwacht overigens niet dat het Russische leger uiteindelijk kan opboksen tegen de gezamenlijke NAVO-landen. "Maar de Baltische Staten zijn zo klein wat betreft hun grondgebied. Die zou Rusland in 2 à 3 dagen kunnen veroveren. Zijn wij dan in staat om iets te doen? Of dat gaat gebeuren is iets heel anders, maar de vraag is nu hoe wij ons daar op voorbereiden."