Smartvape gaat rond in Nederland – appen, gamen én vapen tegelijk: 'Nieuw misdadig dieptepunt'

Van vapes met een smaakje zoals cola, skittles of banaan kijkt eigenlijk niemand in Nederland meer op. Maar van een nieuwe variant van de e-sigaret valt bij experts de mond wagenwijd open. 

Het gaat om een smartvape: een e-sigaret met een schermpje die je kan verbinden met je telefoon. Hierdoor kun je naast vapen met een smaakje - vaak zitten er duizenden hijsjes in één apparaat - tegelijkertijd ook bellen, WhatsAppen, Facebooken, je agenda bijhouden en spelletjes spelen. Zo zie je ook in onderstaande video.

"Ze hebben de twee meest verslavende producten van dit moment voor kinderen samengevoegd, de telefoon en de vape, en daar een nóg verslavender product van gemaakt. Dat is echt next level", legt Danielle Cohen uit.

Ze is longpatholoog van het LUMC en heeft een jaar geleden het lespakket Vapen jouw keuze ontwikkeld. Samen met andere artsen staat ze sindsdien vaak vrijwillig voor de klas om kinderen uit te leggen hoe schadelijk vapen is. "Ik hoorde onlangs van deze nieuwe vape, maar nu is er dus hét bewijs dat het ook rondgaat in Nederland en daadwerkelijk door kinderen gebruikt wordt."

'Bestaat dit echt? We waren onthutst'

Dat bewijs komt van Sanne Hammer, kinderlongarts in het Amphia ziekenhuis in Breda. Afgelopen dinsdag kwam er op haar afdeling een 16-jarige patiënt binnen die aangaf weleens te vapen. Uit de broekzak verscheen vervolgens de smartvape. Hammer schrok daar zo van, dat ze de casus deelde op haar LinkedIn-profiel. "We dachten allemaal: jemig, wat is dit nu weer? Bestaat dit echt? We waren onthutst."

Hoe wijdverspreid de nieuwe vape in Nederland is, is nog onduidelijk. Maar bij dat ene geval van dinsdag bleef het in ieder geval niet, vertelt Hammer vandaag aan RTL Nieuws: "Net had ik weer iemand in de spreekkamer die zei zo'n smartvape te hebben."

Op dit moment mogen alleen vapes met een tabakssmaak nog worden verkocht in Nederland, aan personen boven de 18 jaar. Sinds begin dit jaar is het verkopen van vapes met een smaakje in ons land verboden. De smartvapes hebben ook smaakjes en zijn hier dus ook niet legaal te koop. 

Smartvape makkelijk te krijgen

Toch is het niet moeilijk om aan de nieuwe variant te komen, blijkt uit een rondgang van RTL Nieuws. Zo worden via Telegram de apparaatjes in verschillende groepen verkocht, en ook op buitenlandse sites zijn Nederlandstalige webshops in de lucht waar ze worden aangeprezen.

'Dit innovatieve wegwerpapparaat levert tot 40.000 trekjes en biedt een superieure ervaring voor gebruikers die op zoek zijn naar langdurig genot', zo staat er op één van de sites. Je kunt de vape bestellen vanaf 15 euro en kiezen tussen smaken als aardbeienijs of blauwe bes. 'Door de Bluetooth smart-functies is dit gestroomlijnde, hoogwaardige apparaat ontworpen voor zowel beginners als doorgewinterde liefhebbers.'

'Vape wordt zo nóg meer je vriendje'

Het zijn woorden die het machteloze gevoel van Wanda de Kanter, longarts en voorzitter van Rookpreventie Jeugd, alleen maar versterken. "Hoe verslavend wil je het hebben?", vraagt ze zich hardop af. "Door de vape deze functies te geven zoals appen, wordt de vape nóg meer je vriendje. Je maatje. Iets dat je steeds dichtbij je wil hebben. En iedere keer als je die vape dan ziet, wil je weer een hijsje. Want zo werkt verslaving."

De Kanter noemt het schandalig, Danielle Cohen 'bizar': "De makers van deze vapes die vaak in landen als China of Dubai zitten, maar ook de importeurs en de handelaren hier in Nederland, hebben geen enkel moreel besef met dit als ultiem dieptepunt." Ook de vape die kinderlongarts Hammer onder ogen kreeg, is geproduceerd in de Chinese stad Shenzhen. "Ze wanen zich onaantastbaar, onschendbaar, en ze maken zo onze jeugd kapot."

En dat ziet kinderlongarts Hammer dan weer in haar spreekkamer: "We zien kinderen met zware longontstekingen die vapen. Of kinderen met een astma-aanval. En dan gaat het om ernstige ziektebeelden, waarbij geldt dat iedere patiënt er een te veel is."

NVWA moet handhaven

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) moet erop toezien dat er in Nederland geen vapes met smaakjes meer worden verkocht. In augustus liet staatssecretaris Vincent Karremans van Jeugd, Preventie en Sport in antwoorden op Kamervragen weten dat er sinds het verbod 3,6 miljoen e-sigaretten met een smaakje uit de handel zijn gehaald. Hij stelde ook 'dat er aan wordt gewerkt om de NVWA extra handhavingsbevoegdheden te geven om zo effectiever te kunnen handhaven'.

En dat is nodig, vindt ook De Kanter. Zij wil onder meer dat er meer mensen in dienst komen bij de NVWA. "Er moet echt meer handhaving komen, die capaciteit moet enorm omhoog. We zitten met onze handen in het haar en ik weet echt niet hoe we anders het tij moeten keren."

"Er moet meer gehandhaafd worden op scholen, dealers moeten worden aangepakt, loodsen moeten worden opgerold. Dit moet nú stoppen."

'Ze moeten keihard aangepakt worden'

Daar is Cohen het mee eens: "De makers, importeurs en distributeurs moeten keihard aangepakt worden. Via handhaving, maar ik hoop ook dat we ooit een rechtszaak kunnen voeren tegen hen. Want er komt echt een dag dat ze de prijs gaan betalen voor wat ze onze jeugd hebben aangedaan. Het is misdadig."

Karremans vindt de nieuwe vape zelf ook schandalig, zegt hij tegen RTL Nieuws. "Ik zag het bij jullie op de site, deze vape was nog niet bekend bij ons. Dit is het zoveelste instrument van de tabaksindustrie om jongeren verslaafd te maken."

"Wij hebben daar een enorme opgave om het tegen te gaan. Ik wil de handhaving verbeteren, we lopen echt achter de feiten aan", vertelt hij in onderstaande video. Maar hij roept ouders ook op: "Pak het af, gooi het weg."

RTL Nieuws onderzocht eerder dit jaar de afgepakte vapes die tien middelbare scholen uit het hele land op verzoek naar onze redactie stuurden. Daaruit bleek dat er giftige metalen, kankerverwekkende stoffen en veel meer nicotine dan wettelijk is toegestaan in de vapes zitten die Nederlandse kinderen roken.

In onderstaande video legt verslaggever Robin van Hijfte uit hoe we onderzoek deden en wat de resultaten waren.