Bewaarders vrouwengevangenis voor de rechter om verkrachting: 'Ik was aldoor bang'

Jayne zat in de PI Utrecht locatie Nieuwersluis, zoals de gevangenis officieel heet. PI staat voor Penitentiaire Inrichting. In de tijd dat Jayne daar zat werkten de twee verdachten daar als gevangenisbewaarders.

De eerste bewaarder, een man van in de zestig, wordt verdacht van verkrachting, aanranding en mishandeling. De ander, eveneens een zestiger, wordt verdacht van aanranding. 

Mishandeld

In totaal vijf vrouwen deden aangifte, Jayne is een van hen. Ze zag hoe het misbruik plaatsvond in de gevangenis en werd zelf mishandeld door een van de bewaarders.

De mishandeling vond zo'n twee jaar geleden plaats in een kantoor in de inrichting. "Ik had een pro forma-zitting en wilde me daarop voorbereiden", vertelt Jayne. "Ik had een rapport dat bijgewerkt moest worden. Daarvoor moest ik naar het kantoor van J."

Deze J. is een medewerker van de inrichting die niet verdacht wordt van strafbare feiten. Eigenlijk mogen gedetineerden niet in het kantoor van J. komen. "Maar ik was ook schoonmaakster, dus ik kwam daar wel vaker", vertelt Jayne. "Toen ik aankwam in het kantoor zat W. daar ook. Ik ging met J. in gesprek, maar W. begon te treiteren en te schelden. Hij riep dat ik moest oprotten. Hij bleef maar doorgaan."

Kneuzingen

"Ik vroeg of hij wilde stoppen, want ik moest dit bespreken. Toen hij maar bleef doorgaan, werd ik zelf kwaad. Ik zei: 'Rot zelf op'. Ik stond op dat moment over het bureau van J. geleund. W. pakte me van achteren en gooide me het kantoor uit. Daarbij kneusde ik mijn nek, schouder en arm."

Volgens Jayne was de mishandeling buiten alle proporties. "Voor mijn gevoel heb ik niets fout gedaan, ik had geen agressie veroorzaakt." Ze eiste een gesprek met gevangenismanager Adri, die ervoor zorgde dat ze medisch onderzocht werd.

Na een gesprek met haar advocaat besloot Jayne aangifte te doen van mishandeling tegen W. Maar Jayne is niet de enige die te maken kreeg met de bewaarder. Die zou zich tegen zeker vier anderen hebben misdragen, één vrouw deed zelfs aangifte van verkrachting tegen hem.

Volgens Jayne gebeurden er regelmatig dingen in de inrichting die niet door de beugel kunnen. "Als schoonmaakster kon ik heel veel zien", zegt ze. "Zo botsten bewaarders vaak 'per ongeluk' tegen vrouwen aan. Vrouwen werden ook in billen of borsten geknepen."

Angst voor gevolgen

Jayne zegt dat er wel werd geklaagd over de omgang van de bewaarders, maar dat veel vrouwen ook hun mond hielden, uit angst voor de gevolgen. "Ze waren vooral heel bang dat de bewaarders dan in de cel kwamen. Als ik zag dat ze dat wilden, ging ik altijd langs met mijn dweil of poetslap. Zo konden ze hun gang niet gaan."

Zelf kreeg Jayne niet met fysiek seksueel geweld te maken in de gevangenis, maar ook op dat vlak maakte ze wel vervelende dingen mee met bewaarders, vertelt ze. "Ik heb weleens gehad dat ik uit de douche kwam, en ze gewoon stonden te kijken."

Nadat ze aangifte had gedaan, bleef Jayne constant op haar hoede. "Het was heel stressvol, ik was aldoor bang dat ze me zouden terugpakken." Die angst bleef bestaan, totdat ze afgelopen juli 'naar buiten' mocht.

Onderzoek

De berichten over misstanden in de PI in Nieuwersluis zijn niet nieuw. Vorig jaar werd al duidelijk dat ernstige misstanden hebben plaatsgevonden in de gevangenis. Dat bleek uit een onderzoek van de Inspectie Justitie en Veiligheid.

"Er heerst een cultuur die het mogelijk maakt dat gevangenismedewerkers niet-integer gedrag vertonen, waaronder seksueel grensoverschrijdend gedrag. De leef- en werkomgeving is er niet veilig genoeg. Niet voor gedetineerden, niet voor medewerkers'', zei inspecteur-generaal Esther de Kleuver van de Inspectie destijds.

Het is vandaag voor het eerst dat bewaarders uit de gevangenis terechtstaan. Jayne is blij dat het zover is gekomen, maar wijst ook naar de verantwoordelijkheid van de gevangenisdirectie, die volgens haar schitterde door afwezigheid. "Ik vond het diep treurig dat de directrice de gedetineerden niet te woord stond over wat er gaande was in haar PI, waar het hele gebeuren voor veel onrust, stress en trauma heeft gezorgd."

De advocaat van de man die wordt verdacht van het mishandelen van Jayne wilde niet reageren op vragen van RTL Nieuws. Tijdens de behandeling van de zaak zal vandaag meer duidelijk worden over zijn kant van het verhaal. 

Zitten en Zwijgen

De misdrijven waarvoor de twee bewaarders vandaag voor de rechter staan, staan niet op zichzelf. Filmmaker Jessica Villerius maakte vorig jaar voor Videoland de documentaire 'Zitten en Zwijgen', over misbruik in vrouwengevangenissen in Nederland, waaronder die in Nieuwersluis.

In de documentaire schetsen betrokkenen, onder wie (oud-)gedetineerden, (oud-)medewerkers en advocaten een ontluisterend beeld van een systeem waarin intimidatie, pesterijen, het onthouden van goede medische zorg en seksueel grensoverschrijdend gedrag kunnen plaatsvinden.