Oekraïners in bezet gebied worden 'gedwongen Russisch'
Bijna duizend dagen nadat Rusland een grote aanval op Oekraïne begon, bezet het zo'n twintig procent van het land. Wie in bezet gebied woont, wordt met intimidatie en geweld gedwongen om onderdaan van Rusland te worden.
Een deel van de Oekraïense bevolking leeft nu bijna drie jaar onder Russische bezetting. Ze worden 'gerussificeerd': gedwongen om Russische paspoorten, bankrekeningen en schoolprogramma's aan te nemen, en zo langzaam maar zeker Russisch te worden. Wie niet meewerkt krijgt te maken met druk van de bezettingsautoriteiten.
Volgens de Russische wet horen de provincies Donetsk, Loehansk, Cherson, Zaporizja en het schiereiland de Krim allemaal bij Rusland. Alleen de Krim, dat in 2014 door Rusland werd geannexeerd, staat volledig onder Russische controle. De andere gebieden zijn nog deels in Oekraïense handen.
"Inmiddels is duidelijk dat de vernietiging van de Oekraïense nationale identiteit één van de belangrijkste oorlogsdoelen van Rusland is", schrijft de Amerikaanse denktank Atlantic Council. "Voor degenen die momenteel onder Russische bezetting leven, betekent dit alles van grootschalige ontvoeringen en massadeportaties tot indoctrinatie en russificatie."
Het beeld dat Atlantic Council schetst wordt bevestigd door het Britse blad Economist, dat onlangs sprak met een pro-Oekraïense activist die nog in bezet gebied woont. Kiril, zoals de man zichzelf noemt, vertelt dat de bezette gebieden een 'gevangenis-samenleving' zijn geworden. Wie openlijk pro-Oekraïense standpunten heeft, riskeert gevangenschap.
Vooral op scholen is goed te zien hoe de bezette delen van Oekraïne worden gerussificeerd. Vooral taal- en geschiedenisdocenten staan onder druk.
"Leraren van de Oekraïense taal, Oekraïense geschiedenis en Oekraïense literatuur voelen zich bedreigd door de bezetting, omdat ze gevaarlijk zouden kunnen zijn voor de bezettingsautoriteiten. Ze voeden kinderen op met het tegenovergestelde van wat de Russische propaganda probeert te presenteren", vertelt onderzoeker Anna Wright van Amnesty International aan RTL Nieuws.
In Russische geschiedenislessen krijgen kinderen te horen dat Oekraïne geen zelfstandig land hoort te zijn. Volgens het Russische schoolprogramma zijn deze kinderen bevrijd van een nazistisch regime. En dat terwijl alle vormen van nazisme in Oekraïne nadrukkelijk verboden zijn.
Oekraïense school gaat stiekem door
"We hebben leraren geïnterviewd die nog steeds online lessen geven aan leerlingen die zich in de bezette gebieden bevinden, ook al zijn de leraren zelf gevlucht", vertelt Wright. "Ze zetten het Oekraïense schoolprogramma online voort. Kinderen kunnen online meedoen, maar het is wel een risico voor hen en hun ouders."
"Kinderen moeten de apparaten verbergen waarmee ze Oekraïens onderwijs volgen. Huiszoekingen zijn gebruikelijk in bezette gebieden, en als de Russen bewijs vinden dat kinderen Oekraïens onderwijs volgen, kunnen zowel de de kinderen als hun ouders gestraft worden. Zo kunnen ze naar Russische kampen, weeshuizen of gezinnen worden gestuurd. Nu, na bijna drie jaar, doen er steeds minder kinderen mee aan Oekraïense onlinelessen."
Bijna duizend dagen na het begin van de grote Russische aanval lijkt de kans klein dat Oekraïne al haar grondgebied nog terugkrijgt. De meeste Oekraïners vinden dat onacceptabel. Volgens een recente peiling vindt 58 procent van de bevolking dat Oekraïne onder geen beding gebied mag afstaan aan Rusland. 32 procent van de mensen zegt dat een deel van de gebieden moet worden afgestaan omwille van een vredesakkoord.
Nu Donald Trump de verkiezingen in de Verenigde Staten heeft gewonnen is de kans groot dat hij Oekraïne en Rusland wil dwingen om te onderhandelen over een vredesakkoord. Trump heeft nog niet uitgelegd welke voorwaarden hij precies voor ogen heeft. Als zo'n overleg plaatsvindt, zal het lot van de bezette gebieden één van de belangrijkste thema's zijn. De discussie draait niet alleen om grondgebied, maar vooral ook om de mensen die daar wonen.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zegt dat alles gedaan moet worden om de oorlog in zijn land volgend jaar te kunnen beëindigen. Hij deed die uitspraak in een vandaag uitgezonden radio-interview. "We moeten van onze kant alles doen, zodat de oorlog volgend jaar met diplomatieke middelen kan worden beëindigd", stelde hij. De regering van Trump kan daar volgens Zelensky een rol in spelen.
Zelensky benadrukt dat zijn land vooral een 'rechtvaardige vrede' wil. Dat betekent dat hij geen grondgebied wil afstaan aan de Russen.
De Russische president Poetin zegt daarentegen dat Oekraïne de 'realiteit op de grond' moet accepteren, en is niet bereid om grondgebied terug te geven. Voor de Oekraïners die daar nog wonen zou dat betekenen dat de russificatie voorlopig niet voorbij is.