Golfstroom in oceaan vertraagt sneller dan gedacht: 'Grote impact voor West-Europa'

De golfstroom vertraagt. Zoveel is zeker. Maar hoe snel dat gaat is van groot belang. Volgens onderzoekers zijn de officiële klimaatmodellen hier veel te optimistisch over. De Duitse onderzoeker Stefan Rahmstorf, die al tientallen jaren onderzoek doet naar het natuurfenomeen, stelt dat we mogelijk veel eerder de gevolgen gaan merken. Nederlandse experts zijn het met hem eens.

Er zijn twee elementen die volgens onderzoekers onderbelicht blijven in klimaatmodellen, en die wél veel invloed hebben op de golfstroom. Het gaat om zwaveluitstoot, en smeltwater van Groenland.

Koud water zinkt

Voordat we die twee aspecten bespreken, eerst maar even de golfstroom zelf. Want wat is de golfstroom? En waarom is deze zo belangrijk? En wat doet-ie?

De golfstroom is een onderdeel van de Atlantische Meridionale Overturning Circulatie, AMOC. De AMOC voert warm oceaanwater noordwaarts, richting het Noordpoolgebied in de Atlantische Oceaan. Daar koelt het water af en wordt zwaarder. Dit zware water zinkt dan naar de diepte, waarna het in zuidelijke richting terugstroomt. Omdat al het water in de oceaan met elkaar in verbinding staat, heeft de AMOC in de hele wereld invloed op het klimaat.

'Winters worden strenger'

Als de AMOC stilvalt, zal het op het noordelijk halfrond kouder worden, en op het zuidelijk halfrond nog warmer. Maar er zijn niet alleen gevolgen voor de temperatuur. Ook ecosystemen en neerslagpatronen kunnen wereldwijd veranderen, zoals bij de Amazone, waar droge en natte seizoenen kunnen omdraaien. 

In onderstaande video vertellen we je er meer over:

Volgens experts kan die golfstroom tot wel 33 procent vertragen voor 2050, als we de 2 graden opwarming bereiken. Dat heeft grote impact, want bijvoorbeeld de zeespiegel kan door het stilvallen van de AMOC ineens sneller stijgen. 

Ook volgens klimaatonderzoeker Leon Simons, verbonden aan de denktank Club van Rome, en onderzoeker René van Westen van het KNMI zijn de klimaatmodellen van het IPCC, het toonaangevende klimaatpanel van de Verenigde Naties, inderdaad misschien wel te optimistisch over het vertragen van de golfstroom.

IJs van Groenland

Hoe komt dat? Om die vraag te beantwoorden komen we bij Groenland en de zwaveluitstoot. Beide aspecten hebben volgens de experts veel invloed op die golfstroom. En beide aspecten worden niet door het IPCC meegenomen in de modellen. Maar het ijs op Groenland smelt toch echt in hoog tempo, en dat smeltwater verandert het water van de oceaan.

Dat zit zo. Het zoete smeltwater komt in botsing met het zoute en warme water van de golfstroom. "Hoe kouder en zouter het water, hoe beter het water wegzinkt. Dit is de drijvende motor van de AMOC", zegt Van Westen. Maar door meer smeltwater wordt het water zoeter en zinkt het dus juist minder goed weg. Het gevolg: de motor begint te haperen, en de golfstroom vertraagt.  

Hoeveel ijs er precies smelt op Groenland is moeilijk te bepalen, vooral omdat we niet precies weten wat er onder het ijs gebeurt, zegt Van Westen.

Simons zegt daarbij dat ook regenval nog invloed heeft. Want door klimaatverandering regent het steeds intensiever, ook op zee. En die regenval, je raadt het al, is zoet.

Minder zwaveluitstoot, klinkt goed toch?

Dan nog het punt van de zwaveluitstoot. Dat heeft flinke invloed op de golfstroom, zeggen beide deskundigen, maar misschien niet op de manier waarop je verwacht. Het gaat namelijk eigenlijk heel goed met het verminderen van die uitstoot. Vanwege wetgeving wordt er steeds minder uitgestoten, zowel boven land als boven zee. Uitstekend nieuws voor de volksgezondheid.

Maar niet voor het klimaat en de golfstroom. "Want door de zwaveluitstoot ontstaan ook wolken. De wolken worden groter en witter waardoor er meer zonlicht wordt weerkaatst", zegt Simons. "Zwavel zorgt voor zogenoemde sulfaataerosolen in de lucht, en zonder aerosolen zouden er bijna geen wolken zijn. En die zorgen voor demping van het zonlicht."

Minder zwavel dus, en daardoor wordt er steeds meer warmte opgenomen door de zee. Er is simpel gezegd meer ruimte voor de zon. Die zon warmt de zee op, en laat nog meer ijs smelten. En daar ondervinden wij dan, op de lange termijn, de gevolgen van.

Die zwaveluitstoot is niet iets wat terug zal komen. Om de opwarming van de oceanen te vertragen zullen wij dus met z'n allen uit een ander vaatje moeten tappen. Het vaatje uitstootreductie. Want áls we de uitstoot van broeikasgassen omlaag weten te brengen, dan zal ook de oceaan minder snel opwarmen en de golfstroom minder vertragen.