Elon Musk bemoeit zich met Europese politiek: 'Verwante politici machtig maken'

"Alleen de AfD kan Duitsland redden", schreef Musk afgelopen vrijdag op zijn eigen sociale media platform, X. Met het bericht steunt hij een rechts-radicale partij die in Duitsland officieel wordt verdacht van extremisme. Duitsland houdt in 2025 landelijke verkiezingen, en de AfD is in de peilingen momenteel de een-na-grootste partij.

Een uur na het bericht van Musk reageerde de leider van AfD op X: "Ja! Je hebt helemaal gelijk, Elon Musk!" Verder schrijft ze onder andere dat de 'Sovjet Europese Unie' verwoestend is voor de economieën van lidstaten.

"AfD mag voor een groot deel door de rechter als rechts-extreem worden bestempeld. Musk draagt die partij publiekelijk een warm hart toe. Dat is echt zorgwekkend", zegt Duitsland-correspondent Jeroen Akkermans. "Musk is niet alleen in economisch opzicht machtig, maar ook in politiek opzicht."

"Het is een symbolisch steuntje in de rug. De AfD is blij met elke vorm van steun die het krijgt van de gevestigde macht", legt Akkermans uit. Tegelijk is de steun van Musk voor AfD opmerkelijk, omdat die partij zich juist vaak afzet tegen de Verenigde Staten. "Musk blijft een Amerikaan, daar hebben veel AfD'ers moeite mee."

Fabriek buiten Berlijn

Akkermans wijst op het grote zakelijke belang van Musk in Duitsland. "Musk heeft een grote Tesla fabriek laten bouwen in Duitsland. Tijdens de bouw heeft hij veel privileges gekregen om zo snel mogelijk op te starten."

In 2019 kondigde Musk aan dat hij een autofabriek wilde bouwen buiten Berlijn. Hij mocht al met de bouw beginnen voordat alle vergunningen rond waren. Binnen drie jaar na de aankondiging kon de fabriek openen, terwijl de bouw van een dergelijke fabriek normaal veel langer duurt door alle wetgeving en vergunningen. 

Inmiddels mag Tesla de productiecapaciteit buiten Berlijn verder uitbreiden, waardoor er tot wel een miljoen auto's per jaar kunnen worden gebouwd.

"Het bericht is in Duitsland slecht aangekomen, want Musk bemoeit zich met interne zaken van Duitsland", vertelt Akkermans. Vanuit veel verschillende partijen klonk kritiek. "Ze zijn er niet van gediend hoe Musk zich opstelt, juist ook vanwege alle privileges die hij gekregen heeft."

Bondskanselier Scholz zei tijdens een bijeenkomst op vrijdag: "We hebben vrijheid van meningsuiting. Die geldt ook voor multimiljardairs. Maar meningsvrijheid bevat ook het recht om dingen te zeggen die verkeerd zijn, en die geen goed politiek advies bevatten."

Politieke macht van Trump

Elon Musk krijgt de laatste maanden steeds meer politieke invloed, zowel in de Verenigde Staten als het buitenland. Als Trump aan zijn tweede presidentstermijn begint, gaat Elon Musk samen met zakenman Vivek Ramaswamy een nieuw ministerie leiden: het ministerie van 'overheidsefficiëntie'. "Formeel heeft Musk op dit moment niets te zeggen, maar hij vindt op dit moment een luisterend oor bij Trump", zegt politicoloog en Amerika-deskundige Koen Petersen.

"Hij is niet uit de omgeving van Trump weg te slaan. Als Trump ergens verschijnt, is Musk altijd een van de mensen in zijn entourage." De zakenman wordt ook wel de 'First Buddy' van de aankomende president genoemd.

"Invloed in de omgeving van de president is niet ongebruikelijk. Het is een bestaand Amerikaans verschijnsel dat zakenmensen zich bemoeien met de politiek. Nu is dat verschijnsel enorm uitvergroot, omdat de rijkste man van de wereld zo zichtbaar dicht bij Trump staat. Dat geeft wel extra kleur aan die hele situatie."

Musk was niet altijd een groot fan van Trump, vertelt Petersen. "In 2016 was Musk nog heel kritisch, hij was helemaal geen fan. Maar net als miljoenen andere Amerikanen heeft Musk zich uiteindelijk toch bij Trump gevoegd."

"Ze hebben een paar dingen gemeen, met name omdat ze allebei gericht zijn op het openbreken van de bestaande orde", vertelt Petersen. "Musk heeft enorme bedrijven neergezet, die ook nog eens een grote maatschappelijke impact hebben, zoals Tesla en SpaceX. Dat heeft hij gedaan door te ontregelen, en Trump doet hetzelfde in de Amerikaanse politiek."

Verenigd Koninkrijk

Musk bemoeit zich niet alleen met de Duitse politiek, maar ook met het Verenigd Koninkrijk. Zo overweegt hij de Reform-partij van Brexit-politicus Nigel Farage financieel te ondersteunen met zo'n 100 miljoen dollar.

De Britse politicus bevestigde in de krant The Telegraph dat er inderdaad over financiële steun is gesproken, en schrijft dat 'hierover nog onderhandelingen zullen plaatsvinden'. Elon Musk heeft geen commentaar gegeven over een eventuele donatie.

Correspondent Anne Saenen wijst op het feit dat Elon Musk geen Brits staatsburger is, en daarom niet zomaar een politieke donatie mag doen. "De SpaceX- en Tesla-topman zou deze regel kunnen omzeilen door een donatie te doen via de Britse tak van zijn socialemediabedrijf X."

Politieke geestverwanten

"De partijen die Musk omarmt, opereren in de stijl van Trump", vertelt Petersen. "Nigel Farage heeft in het Britse parlement nooit een grote positie gehad, maar hij heeft wel mede voor Brexit gezorgd. Hij heeft de bestaande orde onder druk gezet vanuit een relatief kleine positie. Dus je ziet dat Trump en Farage een vergelijkbare stijl van politiek bedrijven, en Musk sluit zich daar bij aan."

"De AfD zit in een ander politiek stelsel dan Trump en Farage, maar daar zie je ook een inhoudelijke link met Trump. De AfD is bijvoorbeeld een anti-immigratie partij, die zich afzet tegen de gevestigde orde."

"Trump probeert om Europese politici machtig te maken die op de een of andere manier aan hem verwant zijn. Dat kan Trump straks helpen om zaken te doen met de Europese Unie en de NAVO. Je komt makkelijker tot een overeenstemming met mensen die ongeveer in hetzelfde politieke vaarwater zitten."

Op 20 januari wordt Donald Trump beëdigd als president van de Verenigde Staten, dus op dit moment heeft hij formeel gezien nog geen macht. De uitspraken van Elon Musk en andere bondgenoten zijn dan ook een voorbereiding op het aankomende presidentschap, waarin Trump binnen korte tijd zijn stempel lijkt te willen drukken op de internationale politiek.

Donald Trump nodigde Elon Musk vorige maand uit om Thanksgiving te vieren op zijn landgoed in Florida, Mar-A-Lago, zoals in de video hieronder te zien is: