Dit EK maar weinig grote schermen: 'Het is schandalig duur geworden'

Het was eigenlijk elk EK en WK vaste prik: een groot scherm op de Korenmarkt in Arnhem. "En als er dan door een Oranjespeler werd gescoord", zo herinnert Wouter Janssen zich, "dan ontplofte dat héle plein. Fantastisch." 

Janssen is één van de horecaondernemers die het schermfestijn altijd organiseerde. Maar dit jaar voor het eerst: geen scherm, geen publieke ontploffingen. "Het is veel te duur geworden", zegt Janssen. Daarmee verwijst hij naar de kosten die organisatoren moeten betalen aan stichting Videma. Die stichting verkoopt de rechten voor het uitzenden van een EK-wedstrijd in een publieke ruimte. 

Ondernemers betalen per kijkende bezoeker. Een licentie kost ruim 3 euro per persoon. Voor één wedstrijd met 50 kijkers betaal je 156 euro. Bij 500 kijkers loopt dat bedrag op tot meer dan 1500 euro. Heb je een heel plein vol, met zo'n 5000 bezoekers, zoals op de Arnhemse Korenmarkt, dan moet de organisator ruim 15.000 euro betalen. "Dat zijn megabedragen", stelt ondernemer Janssen. "Niet te doen." 

En zoals Janssen denkt, zo denken meer ondernemers, zo blijkt uit een rondgang van RTL Nieuws. Ook in Groningen zijn amper schermen te vinden, in Utrecht hangen vooral schermen in kroegen zelf, want dáár hoeft niet extra voor betaald te worden, de regionale omroep L1 stelt dat er in Limburg opvallend weinig aanvragen zijn voor Oranjepleinen. De Stentor schreef eerder deze maand: 'Weinig grote schermen tijdens EK in Twente, horeca klaagt'. Ook in Zwolle zijn geen schermen op pleinen, laat pleinorganisator Hendrik Karabagias aan RTL Nieuws weten. "Zo is het niet leuk meer. Ik hoop dat Videma ook tot dat inzicht komt."

Koninklijke Horeca Nederland (KHN), de brancheorganisatie voor horecaondernemers, heeft in mei contact gehad met Videma, nadat er 'commotie was ontstaan over de evenementenlicentie'. Na een gesprek werden de regels deels veranderd: cafés die al betalen voor het uitzenden van wedstrijden ín de kroeg, mogen de beelden ook gratis op hun eigen terras tonen. Op één voorwaarde: de schermen moeten naar de kroeg zelf gericht zijn, zodat voorbijgangers niets kunnen zien. De regels voor de licentie die nodig is op een plein, veranderden niet. De KNH laat weten dat als omstanders die niet op het terras zitten, de televisieschermen ook kunnen zien, de kroegbaas alsnog moet betalen.

Recron, brancheorganisatie voor recreatiebedrijven, is niet te spreken over de tarieven die Videma hanteert. Een woordvoerder van de brancheorganisatie verwijst naar een eerder standpunt, in 2019. "We snappen dat er betaald moet worden voor het laten zien van beelden. Maar je moet wel kijken: wat is je doel, wat wil je ermee bereiken? Nu kan het heel snel de spuigaten uitlopen."

Daarom is ook in het Overijsselse Dalfsen 'voor het eerst sinds jaren' geen Oranjeplein, vertelt Robert Lans van Grand Café Nikki's. "Het is traditie, maar het risico om niet uit de kosten te komen bij een lage opkomst, is helaas te groot."

Reactie Videma: 'Dit is niet nieuw' 

Videma laat desgevraagd weten dat die evenementenlicentie niet nieuw is. "Die is al jarenlang nodig", zegt commercieel directeur Jacqueline Hofenk - Westdijk. "Ik denk dat de licentie de laatste jaren wat minder in beeld was, omdat we coronajaren hebben gehad en een WK in de winter, waardoor er veel minder evenementen mogelijk waren of werden georganiseerd." 

Videma incasseert naar eigen zeggen de vergoedingen, haalt daar vervolgens de kosten vanaf, en de rest gaat naar rechthebbende. In dit geval de NOS. "Het risico dat er minder bezoekers komen of de vertoning helemaal niet doorgaat, ligt bij de ondernemer", zegt Hofenk - Westdijk. "De verstrekte licentie geeft ondernemers het recht (en niet de plicht) om een wedstrijd te vertonen."

De voorwaarden zijn de afgelopen jaren niet veranderd, benadrukt de directeur. "De door Videma gehanteerde tarieven zijn vastgesteld in overleg met de rechthebbenden. Deze tarieven zijn niet recent verhoogd, anders dan dat er jaarlijks een prijsindex wordt toegepast." Dat betekent dat de prijzen zijn meegestegen met de inflatie.

De NOS noemt het desgevraagd 'een feit' dat er voor publieksrechtengeld moet worden betaald. In een kroeg geldt de standaardlicentie, maar voor een evenement 'zal hij een evenementenlicentie met de Videma moeten afsluiten en extra moeten betalen'. Dat geldt voor alle speciale evenementen zoals de Champions League, het Eurovisie Songfestival en de finale van Wie is de Mol."

Volgens de woordvoerder is de klacht dat de belastingbetaler twee keer voor dezelfde beelden betaalt niet terecht: "Doordat de onderneming een investering doet voor de rechten van zijn publieksevenement, zorgt juist dat er minder voor de publieke omroep hoeft te worden betaald."

Eerder vandaag liet de omroeporganisatie in het AD weten geen probleem te zien in de hoogte van de tarieven. "Vergeet niet: een horecaondernemer organiseert zo'n Oranjeplein natuurlijk voor de gezelligheid, maar ook om er geld mee te verdienen."

Het is zuur, zegt ondernemer Lans. Hij krijgt zelf zijn zaak in Dalfsen wel vol, maar had het zo graag geproefd: dat sfeertje, anderhalf uur lang collectieve spanning. "Er groeit nu een generatie op die dat niet kent."

'Het is zo zonde'

Een andere ingewikkeldheid die door ondernemers wordt genoemd: het te betalen bedrag wordt bepaald op basis van een inschatting. Zo schatte ondernemer Renzo Dielissen in dat er 1000 bezoekers zouden komen, afgelopen zondag tijdens de wedstrijd tegen Polen, op het Oranjeplein in Veldhoven. Maar door de regen kwamen er slechts 500. "Dan betaal je dus ineens dubbel zo veel per kijker." Videma zegt daarover: "We zeggen altijd: doe een realistische inschatting. We vragen niet om een optimistische inschatting."

"Het is zo zonde, het is een volksfeest, toch?" zegt de Arnhemse kroegbaas Wouter Janssen. "Sport verbroedert en dat hebben we in deze tijden hard nodig. Bovendien: we betalen al belasting zodat de NOS dit soort toernooien kan uitzenden." Daar is een Kamermeerderheid het mee eens: die riep vandaag op te stoppen met ondernemers geld te vragen voor uitzendrechten. "Want er is al belastinggeld voor betaald." Janssen: "Door die licentie zit er een naar smaakje aan dit EK."