Amper geld om te voorkomen dat Lieke vereenzaamt, miljoenen gaan naar onderzoek

Sociaal ondernemer Jacques de Wit, de oprichter van ABC-Date, een contactplatform voor mensen met een verstandelijke beperking is, windt er geen doekjes om: "Aan het eind van dit jaar is het geld op. Dan moet ik de boel opdoeken. En dan laten we meer dan tienduizend mensen stikken in eenzaamheid."

De Wit is oprichter en directeur van Stichting Leer Zelf Online, dat projecten ontwikkelt om mensen met een verstandelijke beperking uit hun sociaal isolement te halen. Bijvoorbeeld door ze wegwijs te maken op internet en in de samenleving, met ABC-Date en met sociale live-evenementen. Maar zijn organisatie dreigt om te vallen, zegt hij.

Eenzaamheid groeit

De kern van zijn klacht: de eenzaamheid onder dit deel van de bevolking was nog nooit zo groot, maar voor organisaties die hier in de praktijk iets tegen doen, is bijna geen geld meer. Enerzijds door bezuinigingen in de zorg. Anderzijds omdat het geld dat er nog wel is elders terechtkomt. "Er is geld zat, maar het gaat naar onderzoeksbureaus, congressen, praatsessies en spreekbeurten van chique mensen."

Het eind van het lied, volgens De Wit: "Er zijn nog minder plekken waar mensen met een beperking elkaar vinden. Ze zijn nog kwetsbaarder en eenzamer geworden. De politiek bestelt nog een vervolgonderzoek. Daar volgen steeds weer dezelfde conclusies uit, namelijk: mensen met een beperking zijn vaker eenzaam, daar zouden we eindelijk eens iets tegen moeten doen."

En juist de organisaties die er iets tegen deden, zijn in de tussentijd omgevallen, volgens hem.

Xavier Moonen, bijzonder hoogleraar Kennisontwikkeling LVB (licht verstandelijke beperking) aan de Universiteit van Amsterdam, en ook bijzonder lector inclusie van mensen met verstandelijke beperkingen aan de Zuyd Hogeschool in Heerlen, vindt dat De Wit 'absoluut een goed punt heeft'. "Ik kan niet anders dan deze klacht beamen."

Past niet in een hokje

Het probleem volgens Moonen: "Op de een of andere manier vinden we het in onze maatschappij moeilijk om dit soort organisaties in een organisatorisch en juridisch hokje te passen. Als er geen verdienmodel achter zit, weten we er blijkbaar niet goed raad mee. Het is moeilijk om de bedrijfsmatige en financiële borging structureel zeker te stellen. Ze glippen steeds door de mazen en moeten zich elke keer maar weer zien te redden."

Dat het geld voor onderzoeksbureaus juist wél structureel beschikbaar is, zegt Moonen ook te herkennen. "Zij hebben wel hun organisatorische en juridische plekje in de economische maatschappij. Ze worden telkens weer gevonden als de zak met geld verdeeld moet worden."

Jacques de Wit zegt dat dit 'kromme systeem' muurvast zit. Het zijn 'dure onderzoeksbureaus' die zich het overgrote deel van de financiële taart toe-eigenen. En die hebben geen belang bij oplossingen die in de praktijk werken, zegt hij, 'want een oplossing betekent het einde van het verdienmodel'.

Zulke bureaus hebben overigens wel degelijk een functie, vindt hoogleraar Moonen, namelijk een probleem aankaarten. Dat probleem zouden politiek en maatschappij vervolgens moeten oplossen, zegt hij, alleen gebeurt dat (te) weinig. "Het ontbreekt vaak aan die opvolging. Zo houdt dat systeem van eindeloze vervolgonderzoeken zichzelf in stand."

Nederland telt volgens cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) ongeveer 1,2 miljoen mensen met een vorm van een verstandelijke beperking. Volgens hoogleraar Moonen toont alleen al dat getal het belang aan van organisaties en evenementen voor deze doelgroep. "In de algemene media en sociale media gaat deze groep kopje onder. De maatschappij is zeer complex geworden. Zij hebben juist behoefte aan toegankelijke platforms specifiek voor hun doelgroep."

Kwade bedoelingen

Lieke Derksen is zo iemand. "Ik heb een lichte verstandelijke beperking en autisme", legt ze uit. Ze woont in een eigen appartement waar ze ambulante begeleiding krijgt.

Omdat ze naar eigen zeggen 'een beetje anders' is, is het soms moeilijk om in de maatschappij mee te doen, vertelt ze. "Ik ben slachtoffer geworden van pesterijen en ook van misbruik. Want ik was in contact gekomen met iemand die kwade bedoelingen had, maar ik kon dat niet doorzien. Daarom wil ik niet op een gewone datingsite. ABC Date is niet alleen laagdrempelig, maar ook veilig voor mij."

Ze was lange tijd eenzaam, vertelt Lieke. "Ik vind het in de gewone maatschappij moeilijk om contact te leggen met andere mensen. Ik durfde het niet goed meer, na mijn slechte ervaringen. En vaak val je buiten de groep."

Via haar zorgbegeleiders werd ze aangemeld voor ABC-Date. Die route is verplicht, om de deelnemers te beschermen. "Dat voelt heel veilig", zegt Lieke. "Je kunt niet zomaar foto's en persoonlijke gegevens delen. Je komt mensen tegen die op je lijken, dat is heel prettig. Ik heb er een relatie gekregen, maar veel belangrijker nog zijn de vriendschappen die via de app ontstaan. Daar kun je, als je wilt, daarna ook via telefoon of WhatsApp contact houden. Of je ontmoet elkaar in het echt."

Lieke helpt intussen bij de organisatie van live-evenementen die ABC-Date organiseert. Ze zou het 'verschrikkelijk' vinden als deze evenementen moeten stoppen, zegt ze. "Je ziet iedereen stralen, omdat we lekker onszelf kunnen zijn en vrienden maken. Als dit wegvalt, wordt mijn wereld weer een heel stuk kleiner. Net als die van heel veel anderen."

Meisjes uitgebuit

Ook Jacques de Wit zegt dat deze doelgroep in het reguliere gebruik van sociale media 'bijzonder kwetsbaar' is voor mensen met kwade bedoelingen: "Ik heb het meegemaakt dat meisjes worden uitgebuit en achter het raam terechtkomen. Dat is een menselijke tragedie. En trouwens, de kosten voor de maatschappij daarvan zijn ook nog eens ontzettend hoog."

Om zijn organisatie te runnen, heeft hij jaarlijks een budget van een half miljoen euro per jaar nodig. De eerste jaren na de oprichting in 2016 ging dat goed. Nu komt de bedrijfsvoering echter steeds meer in het nauw, ook omdat zorginstellingen de broekriem moeten aanhalen door bezuinigingen. Die hebben minder budget om hun cliënten aan te melden voor diensten zoals ABC-Date.

"Ze hebben het budget niet meer", zegt De Wit. "We krijgen nog maar de helft binnen van wat we nodig hebben om uit de kosten te komen. Daarom moet ik eind dit jaar mijn deuren sluiten waarschijnlijk. Op ABC-Date zitten ruim 10.000 mensen met een verstandelijke beperking. Een deel daarvan is straks overgeleverd aan eenzaamheid."

Ook senioren en asielzoekers

Van Leer Zelf Online maken nog veel meer mensen gebruik, zegt De Wit. Daar kunnen mensen op een toegankelijke manier informatie lezen over hoe je op tijd op je werkt komt, hoe je een trein of vliegtuig neemt, hoe DigiD werkt of hoe je een toeslag aanvraagt. Volgens hem weten niet alleen mensen met een verstandelijke beperking het platform te vinden, maar ook senioren voor wie de maatschappij een tandje te snel gaat en asielzoekers die de taal en de systemen lastig vinden.

Hij rekent voor dat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 4,5 miljoen euro heeft vrijgemaakt voor het programma Een tegen Eenzaamheid. Voor eenzaamheid specifiek onder mensen met een verstandelijke beperking is 850.000 euro beschikbaar. "90 procent gaat naar onderzoek, hooguit 10 procent naar de praktijk. Ik krijg daar overigens ook wat van: om precies te zijn 1500 euro voor een heel jaar. Niet om een evenement te organiseren, nee, maar om data voor onderzoek aan te leveren."