Ziekenhuizen vragen naasten patiënt vaker om hulp bij zorg: 'Kan niet anders'

Lichte zorgtaken

Het is een positieve, maar vooral broodnodige ontwikkeling, zegt hoogleraar gezondheidseconomie Marcel Canoy. "De zorg zoals we die nu hebben, is niet houdbaar." Dat zegt ook de Sociaal-Economische Raad (SER), die verwacht dat als er niets gebeurt, in 2040 een kwart van de beroepsbevolking in de zorg moet werken. "Dat is natuurlijk niet realistisch", zegt Canoy. "Er zijn ook nog andere beroepen die heel waardevol zijn. Daarom móéten we de zorg anders organiseren." 

Grote voordelen

Volgens Canoy zitten er een paar grote voordelen aan het vragen van hulp aan naasten: het personeel in de zorg is schaars en dit zorgt voor verlichting, en het is voor een patiënt ook fijner om bijvoorbeeld gewassen te worden door een naaste dan door 'een anonieme verpleegkundige'. "Dat laatste weet ik uit de ouderenzorg, waar ook aan naasten wordt gevraagd om te helpen."

Canoy zou het 'heel jammer vinden als mantelzorg in de zorg wordt geframed als een verkapte bezuiniging'. Canoy: "Uiteindelijk is het in ieders belang als hier gebruik van wordt gemaakt – in heel veel gevallen ook in dat van de patiënt."

Wisselende ervaringen

Maar in de ouderenzorg zijn de ervaringen hiermee wisselend, bleek een paar maanden geleden uit onderzoek van onder andere journalistencollectief Investico. In een enquête onder ruim 400 verzorgenden en verpleegkundigen gaf 57 procent aan dat de hulp van mantelzorgers juist leidt tot een hogere werkdruk. Bijvoorbeeld doordat de mantelzorgers moeten worden begeleid en toch moet worden gecontroleerd of de nodige taken zijn uitgevoerd.

Zorgpersoneel in de ouderenzorg mist vooral afspraken en een heldere rolverdeling, blijkt uit de enquête. Dat is ook een probleem dat MantelzorgNL ziet. De landelijke stichting voor mantelzorgers deed vorig jaar samen met de Patiëntenfederatie Nederland onderzoek naar mantelzorg in het verpleeghuis. "Wie is er bijvoorbeeld verantwoordelijk als de patiënt tijdens het douchen valt? En wat mag een instelling wel en niet van een mantelzorger vragen?", vraagt woordvoerder Fleur Kusters.

"Maar als het passend is en goed gebeurt, dan heeft mantelzorg in een zorginstelling zeker voordelen. Zowel voor de mantelzorger die het fijn vindt om bij de zorg betrokken te zijn, als voor de instelling en de patiënt."

Omdat ook MantelzorgNL ziet dat naasten van ziekenhuispatiënten en verpleeghuisbewoners vaker om hulp wordt gevraagd, komt de stichting volgende week met een gids met antwoorden op dergelijke vragen. Kusters: "Het is heel belangrijk dat mantelzorgers weten waar ze aan toe zijn."

Emotionele druk

Daarnaast vindt MantelzorgNL dat mensen wel gevraagd mag worden om te helpen, maar dat zo'n vraag niet moet leiden tot (emotionele) druk. "Stel dat ze in het ziekenhuis zeggen: 'Heeft u tijd om het bed van uw naaste te verschonen? Anders is er kans dat dat niet gebeurt.' Of: 'U kunt leren hoe u een stoma moet verwisselen, dan kan uw naaste eerder naar huis.' Dat moet voorkomen worden. Ook moet er oog zijn voor de mantelzorger, overbelasting is bij hen een groot probleem."

Ook hoogleraar Canoy vindt dat je scherp moet zijn op wat je wel en niet kunt vragen van een naaste. "Niet alle naasten willen helpen, en degenen die dat wel willen, kun je niet alles laten doen. Je moet voorkomen dat je hen dingen laat doen die ze niet kunnen. Denk aan een zeer kwetsbare patiënt, bij zo iemand kan bijvoorbeeld douchen al een medisch gevaarlijke handeling worden. In dat geval moet je de zorg overlaten aan medische professionals. Maar bij de meeste patiënten is dit geen probleem, het overgrote deel van de patiënten in een ziekenhuis is niet zo kwetsbaar."