Kabinet móet uitstoot stikstof terugdringen: 'Je komt vanzelf bij landbouw uit'

Vanochtend oordeelde de rechter dat de staat veel te weinig doet om de stikstofdoelen te halen. Een van de doelen: 50 procent reductie in 2030. Als dit doel niet wordt gehaald, volgt een dwangsom van 10 miljoen euro.

De zaak tegen de staat was aangespannen door Greenpeace. Andy Palmen, directeur van de milieuorganisatie, noemt de uitspraak 'een feest voor de natuur'. "Het is wel een feest zonder taart, want het zou niet nodig moeten zijn dat de rechter er opnieuw aan te pas moet komen."

Dit zei hij tegen RTL Nieuws:

Belangenorganisatie Agractie zag de uitspraak al aankomen. De organisatie verwijst naar de kritische depositiewaarden (KDW), een maatstaf die wordt gebruikt om aan te geven hoeveel stikstof een natuurgebied maximaal kan verdragen. 

Het is logisch dat de minister hier nu aan gehouden wordt door de rechter, stelt Agractie. "Welke ezel is zo dom geweest om resultaatverplichtende KDW-doelen op te nemen in de wet, zonder haalbaarheids- en uitvoeringstoets?" Agractie wil dat deze wet gewijzigd wordt en vindt daarvoor steun in de Tweede Kamer, zoals bij een partij als de SGP. 

Buiten bereik

In 2023 werden de KDW aangescherpt na onderzoek door de universiteit van Wageningen. Door die aanpassing zijn de stikstofdoelen 'buiten bereik geraakt', zegt SGP-Kamerlid André Flach.

Ook de BBB wil de KDW uit de wet. "Natuur is belangrijk", erkent BBB-leider Caroline van der Plas. "Maar er zijn meer belangen."

Probleem voor ecosystemen

De grootste bronnen van stikstofvervuiling in de lucht zijn de verbranding van fossiele brandstoffen door voertuigen en energiecentrales, en de landbouw door het gebruik van kunstmest en dierlijke mest. Een teveel aan stikstof is vooral een probleem omdat het de balans in ecosystemen verstoort. Zo verdwijnen stikstofarme planten, zoals heide en orchideeën.

'Je komt vanzelf bij landbouw uit'

Volgens Jan Willem Erisman, hoogleraar Milieu en Duurzaamheid aan de Universiteit Leiden, moet de overheid met een maatregelenpakket komen dat garandeert dat de doelstellingen in 2030 gehaald worden. "Dan kom je effectief vanzelf bij de landbouw uit." 

"De industrie reduceren is vrij duur en levert een kleine bijdrage. Tata Steel sluiten zal het verschil niet maken."

Vrijwillige maatregelen die nu gelden voor boeren, zullen verplichte maatregelen moeten worden, verwacht hij. "Niets doen aan de uitstoot door de landbouw is uiteindelijk slechter voor boeren. Je moet duidelijkheid scheppen op de lange termijn."

Het vorige kabinet maakte plannen voor de lange termijn, maar die werden door het huidige kabinet van tafel geveegd. Zo schrapte het huidige kabinet het budget van 25 miljard euro waarmee provincies hun stikstofplannen konden betalen.

Landbouwminister Wiersma heeft nu slechts eenmalig 5 miljard euro en 500 miljoen per jaar te besteden. De politieke redactie van RTL Nieuws concludeert na het lezen van de uitspraak: de tijd van treuzelen is voorbij. 

"De vraag is hoe de doelen dan wél gehaald moeten worden", zegt politiek redacteur Pieter Munnik. "Dreigende maatregelen als het verplicht uitkopen van boeren heeft de BBB uitgesloten, maar of de partij van Caroline van der Plas dat kan volhouden is de vraag."

Waanwerkelijkheid

Volgens GroenLinks-PvdA-Kamerlid Laura Bromet leeft het kabinet in een 'waanwerkelijkheid' door te denken dat je wetten 'gewoon opzij kan zetten'. Ze verwacht 'stevige maatregelen op de korte termijn' nu de rechter heeft ingegrepen, vooral om de veehouderij 'fors' in te krimpen.

"Ik denk dat het hele grote gevolgen heeft voor boerengezinnen. Dat betreur ik, want ik gun de agrarische sector een toekomst", aldus Bromet. De oplossing moet volgens de parlementariër 'uit het midden' komen. Daarbij vestigt ze haar hoop niet op de BBB, maar ze denkt er wel uit te kunnen komen met de VVD.

Biologische boeren hopen dat de uitspraak leidt tot ander, langjarig beleid en 'de stikstofkraan wordt dichtgedraaid', zegt directeur Bert van Ruitenbeek van organisatie voor biodynamische landbouw Stichting Demeter. 

'Bioboeren laten zien dat het kan'

"Dit kabinet heeft tot nu toe vooral ingezet op innovatie, die telkens niet blijkt te werken." 

Van Ruitenbeek vindt dat de import van krachtvoer en het gebruik van kunstmest moeten stoppen. "Onze biologische boeren laten allang zien dat het kan. Die kant moeten we op grote schaal nu echt een keer op."

Bekijk de uitspraak van de rechter: