Kinderen gebruiken massaal vapes, meeste ouders willen strengere regels

Naast de één op de acht ouders van leerlingen in groep 6-8 die zegt dat hun kind weleens heeft gevapet, gaat het bij middelbare scholieren om een kwart en bij ouders van mbo'ers om vier op de tien.

De helft van de ouders van kinderen die (vermoedelijk) vapen, zegt zich zorgen te maken om de gezondheidsschade ervan. Terecht, want vapen kan onder meer zorgen voor ernstige longproblemen, bleek vorige week uit onderzoek van RTL Nieuws. Zeker vijf Nederlanders zijn bijna overleden na het gebruiken van een vape. Vier van hen lagen langere tijd in coma. Deskundigen sluiten dodelijke slachtoffers in de toekomst niet uit.

Een deel van de vaders en moeders in het RTL Nieuwspanel van wie het kind vapet (28 procent) vermoedt ook dat hun kind verslaafd is aan de elektronische sigaret. Dat zorgt nog weleens voor spanningen in huis.

'Chagrijnig als ze even niet konden vapen'

"De hele godganse dag lurken aan een vape en chagrijnig worden als ze even niet konden vapen", zegt bijvoorbeeld een ouder uit het panel als wordt gevraagd hoe de verslaving van het kind eruitziet. Een ander kind wordt omschreven als 'geïrriteerd als hij niet kon vapen'. "Onrustig als er geen vape in zijn bezit was. Hij heeft zelf aangegeven daarvan geschrokken te zijn."

Sommige kinderen zijn volgens ouders zo verslaafd aan de elektronische sigaret dat ze erover liegen of de dingen verstoppen.

Ook de 16-jarige zoon van Jeroen loog over vapegebruik, zelfs toen Jeroen al een paar keer vapes in huis had gevonden. Een gesprek erover was moeilijk, vertelt de vader aan RTL Nieuws. "Zijn hele vriendengroep vapete. Allemaal stiekem, aan de rand van het schoolplein. De verleiding en sociale druk van de groep was groot. Voor het vapen had hij nooit gewone sigaretten gerookt, maar daarna is hij dat wel gaan doen."

'Elke keer was het raak'

De zoon van Jeroen bleek 'van alles door elkaar' te vapen. "We controleerden soms zijn jas en kamer. Dat was elke keer raak. Hij had er wel acht of negen liggen. Elke keer confronteerden we hem daar stevig mee. We zijn steeds met hem in gesprek gebleven."

Uiteindelijk werd het vapen minder omdat Jeroens zoon er gezondheidsklachten door kreeg. "Hij begon heel flink te hoesten. Hij had toen zelf ook wel door dat dat door het vapen kwam."

Rutger heeft twee kinderen. Nietsvermoedend verschoonde hij het bed van zijn oudste (14), toen daar een vape uit de kussenhoes kwam rollen. In onderstaande video vertelt hij hoe lastig het is om zijn kinderen ervan te overtuigen dat stoppen met vapen het beste is:

Kinderpsycholoog en opvoedkundige Tischa Neve begrijpt de worsteling van ouders maar al te goed. Volgens haar is het belangrijk dat moeders en vaders zich – los van de verslaving – bewust zijn van de groepsdruk waarmee jongeren vaak te maken hebben. 

Groepsdruk

"Hoe gaan kinderen zich staande houden als het de norm is binnen de vriendengroep? Ouders benoemen vaak dat het ongezond is. Natuurlijk is dat zo. Maar als je kind dan stopt terwijl hij het altijd gedaan heeft en daardoor bij de groep hoort, wat betekent dat? Wat doet je kind als hij met vrienden is of iedereen ernaar vraagt? Daar moet het gesprek over gaan."

Iets opleggen heeft volgens Neve sowieso geen zin. "Word vooral niet boos, maar uit je bezorgdheid. Blijf in gesprek en houd de gesprekken open. Zeg dat je het afkeurt en waarom dat zo is. Als een kind weet dat er straf komt, is er een kans dat hij gaat liegen of het stiekem doen."

Geen totaalverbod op vapes

De laatste jaren heeft de Nederlandse overheid steeds een stap verder gezet om het vapegebruik onder jongeren tegen te gaan. Zo is verkoop aan jongeren onder de 18 verboden, net als de online verkoop van vapes, en sinds 1 januari 2024 zijn alle vapes met smaakjes – zoals chocola en banaan – verboden. Alleen die met tabakssmaak mogen nog in de winkel worden verkocht.

Een algeheel verkoopverbod voor vapes is er niet. De staatssecretaris van Volksgezondheid Vincent Karremans zei onlangs dat zo'n verbod op dit moment niet lukt. Dat zou komen door Europese regels. 

De handel in vapes binnen de Europese Unie mag 'in principe niet verder worden beperkt dan de voorwaarden die de Europese tabaksproductenrichtlijn daaraan stelt', schrijft hij. In deze richtlijn hebben EU-landen afspraken gemaakt over de regels voor productie, verpakking en verkoop van tabak en elektronische sigaretten.

Hoewel het merendeel van de ouders uit het RTL Nieuwspanel zegt te hebben gepraat met hun kinderen over vapen, geven velen aan dat dat niet genoeg helpt. De helft van de ouders vindt dat de verantwoordelijkheid te veel bij hen wordt gelegd. 

Ouders van kinderen van groep 6 tot en met het mbo zien graag meer regels rondom vapen: zeven van de tien ouders vindt dat de huidige regels niet voldoen en moeten worden uitgebreid. Een ruime meerderheid vindt dat vapen Europees aangepakt moet worden, zodat aankopen over de grens lastiger wordt.

'Had gelijk verboden moeten worden'

"Het is net als met roken", legt een ouder uit het panel uit. "Je kan je kinderen niet de hele dag controleren. Als ze het echt willen, doen ze het toch. Dan is het aan de tabakswinkels om dit te weigeren aan kinderen onder de 18."

"Het vapen had gelijk verboden moeten worden", zegt een ander. "Vanaf het begin was duidelijk dat vapen zeer schadelijk voor de gezondheid en verslavend is. Er is bewust op kinderen ingezet met coole vapes met smaakjes en ingebouwde spelletjes."

Vader Jeroen vindt dat er 'lang niet genoeg is gedaan om vapen aan te pakken'. "Iedereen heeft het onderschat. Niemand wist dat het zo ernstig was. Het verbod is slappe hap: er wordt niet gehandhaafd. In de winkels krijg je ze gewoon vanonder de balie. En aan de grens is het ook een probleem." De regels zoals ze nu zijn, hebben volgens hem 'geen zin'.

Toch zijn er ook ouders die meer regels niet zien zitten en naar zichzelf kijken: "Je kinderen informeren en behoeden voor het gebruik van schadelijke middelen blijft een verantwoordelijkheid van ouders."

Campagne tegen vapegebruik jongeren

Om vapegebruik onder jongeren terug te dringen, is het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport vandaag een campagne begonnen. Het doel is om ouders van kinderen tussen de 12 en 16 jaar te informeren over de schadelijkheid van vapen en hen aan te moedigen er met hun kind over te praten.

"Begin niet pas het gesprek op het moment dat je een vape in een jas- of broekzak vindt van je kind", zegt staatssecretaris Vincent Karremans tegen RTL Nieuws. "Kinderen gaan sneller vapen dan je denkt, en als ze eenmaal vapen is het ontzettend verslavend." Volgens hem is het daarom ook van belang dat het gesprek al op vroege leeftijd plaatsvindt. "Niet pas als ze 17 of 18 zijn."

De staatssecretaris zegt dat de overheid 'alles verbiedt wat we kunnen verbieden', maar dat ook de ouders nodig zijn om te zorgen 'dat kinderen überhaupt niet beginnen met vapen'. 

Verantwoording

Het onderzoek is uitgevoerd van 8 tot en met 12 mei onder 22.500 leden van het RTL Nieuwspanel, onder wie 680 ouders met thuiswonende kinderen van wie de kinderen zeker vapen of dat recent nog gedaan hebben. Het onderzoek is na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, werkzaamheid en politieke voorkeur. Het RTL Nieuwspanel telt ruim 56.000 leden.

Wil jij voortaan ook meedoen aan onderzoeken van het RTL Nieuwspanel? Meld je dan hier aan!