Nieuw onderzoek: kinderen steeds slechter in aardrijkskunde en geschiedenis

Het is voor het eerst sinds 2008 dat landelijk is onderzocht hoe het staat met de kennis van aardrijkskunde en geschiedenis van leerlingen in groep 8. Het beeld was jaren geleden al niet heel rooskleurig en sindsdien is de kennis alleen maar afgenomen. Volgens de Inspectie van het Onderwijs is de daling in kennis sinds 2008 'middelgroot tot groot'. Ook in de kennis van topografie werd een daling gemeten, maar dat gaat om een lichte daling.

Daarnaast blijken kinderen aardrijkskunde en geschiedenis niet echt interessant te vinden. De inspectie omschrijft de interesse van kinderen als 'niet hoog' en merkt op dat kinderen de vakken als 'vrij makkelijk' omschrijven. Leerkrachten geven juist aan dat ze de vakken wel belangrijk vinden, maar behoefte hebben aan meer tijd en ondersteuning om die goed te kunnen geven.

"De boodschap van deze peiling is dat er een zorgelijke daling zit in het kennisniveau als we kijken naar aardrijkskunde en geschiedenis", zegt Matthijs van den Berg van de onderwijsinspectie. "In een set van honderd vragen zijn er maar zeven vragen die nu beter beantwoord zijn dan vijftien jaar geleden. Dan moet je denken aan simpele vragen als 'wijs Zaandam aan op de kaart' of 'wanneer vond de slag bij Waterloo plaats?'."

Dat is niet alleen problematisch voor de vakken aardrijkskunde en geschiedenis, maar ook voor het leren van basisvaardigheden als taal en rekenen. Een van de aanbevelingen van de onderwijsinspectie is dan ook dat aardrijkskunde en geschiedenis veel meer moeten worden samengevoegd met andere vakken. Een lange tekst over de Romeinen kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden om leesvaardigheid te oefenen.

Te weinig vraag

Onderwijskundige Erik Meester ziet tot zijn frustratie dat er al jaren steeds minder interesse is in de vakken die vallen onder wereldoriëntatie (een verzamelnaam voor vakken in de richtingen natuur, techniek, aardrijkskunde en geschiedenis).

Volgens hem ging het al mis toen de minister in 2011 besloot om de eindtoets (in volksmond vaak de 'Cito-toets' genoemd) alleen verplicht te maken voor taal en rekenen. Scholen mogen sindsdien zelf kiezen of ze ook voor andere vakken toetsen, en zijn dat door de jaren heen steeds minder gaan doen. Sinds 2023 is er zelfs geen enkele groep 8-toets meer waarin vakken als aardrijkskunde of geschiedenis worden getoetst. Er was te weinig vraag naar vanuit de scholen.

"Er wordt steeds meer tijd ingedeeld voor begrijpend lezen en taal in generieke zin. En dat heeft voor verdringing gezorgd van bijvoorbeeld aardrijkskunde en geschiedenis", zegt Erik Meester. Ook ziet hij dat er vaak korte, simpele teksten worden gebruikt voor dit soort vakken. 

Vakken verdringen elkaar

Volgens hem zijn juist vakken in het gebied wereldoriëntatie enorm belangrijk om kinderen goed te leren lezen, spreken en schrijven. De vakken zouden elkaar niet moeten verdringen, maar elkaar moeten versterken, is zijn boodschap. "Hoe meer je weet, hoe makkelijker je een tekst kan begrijpen", zegt Meester. "De belangrijkste voorwaarden voor begrijpend lezen zijn woordenschat én achtergrondkennis. Dat laat de wetenschap ook zien."

Basisscholen zijn op dit moment wel verplicht om vakken als aardrijkskunde en geschiedenis aan te bieden, maar volgens Meester is het op dit moment nog veel te vrijblijvend. "Het moet echt vanuit je eigen motivatie komen als school", zegt hij.

Scholen zijn volgens hem nog weleens bang dat het ten koste van taal en rekenen gaat als ze veel tijd aan wereldoriëntatie besteden. "Maar dat is gewoon niet waar. In deze vakken bouw je kennis op over de wereld. Ze maken de complexe realiteit begrijpelijk voor kinderen. Hier zit echt de sleutel tot goede leesvaardigheid."