Stroomstoringen wakkeren interesse in noodbatterij aan, experts noemen het overbodig

Eerst even dit: Nederland is koploper in de wereld als het gaat om het aantal zonnepanelen per hoofd van de bevolking. Wie zonnepanelen heeft, eventueel met een thuisbatterij, kan op zonnige dagen helemaal zelfvoorzienend zijn.

Tot de stroom uitvalt. Dan heb je, gek genoeg, helemaal niks aan de zonnepanelen en de meeste thuisbatterijen, zegt energie-expert Dennis van der Meij. Die apparaten vallen letterlijk uit. "Dat komt omdat de omvormer die erin zit, gekoppeld is aan het elektriciteitsnet." 

Netcode

Hoe werkt het technisch? Om de energie van zonnepanelen of batterijen te gebruiken, moet die energie worden omgezet naar wisselstroom, legt Van der Meij uit. Dat gebeurt met een apart apparaat: een omvormer. 

Als die omvormer verbonden is aan het elektriciteitsnet, moet die zich houden aan bepaalde regels: de zogeheten netcode. Daar staat in dat spanning altijd ongeveer 230 volt moet zijn. 

Ook moet-ie de frequentie van het net volgen. Die frequentie is 50 hertz. 50 keer per seconde gaat de spanning op het net van plus naar min. "Dat is waarom we het wisselstroom noemen."

Om uit te leggen waarom dit belangrijk is, gebruikt de expert een vergelijking met het ritme van roeiers in een roeiboot (zie kader). Alle roeiers, alle apparaten, moeten precies in hetzelfde ritme roeien, anders gaat het mis. Valt de stroom uit? Dan valt ook het signaal weg dat de frequentie doorgeeft. De omvormer schakelt dan onmiddellijk uit.

Het elektriciteitsnet als een roeiboot

Alle energieleverende apparaten moeten zich houden aan de frequentie van 50 hertz, legt energiedeskundige Van der Meij uit: zie het als een roeiboot met veel roeiers en een trommelaar die het ritme aangeeft. De roeiers zijn de apparaten en de omvormers, de elektriciteitsnet is de trommelaar. 

"Als de trommelaar sneller of langzamer slaat, bijvoorbeeld bij kleine variaties in de netfrequentie, moeten de roeiers hun slagtempo aanpassen om in de maat te blijven. Zo moet ook de omvormer zijn uitgangsgolf precies in fase en frequentie met het net houden."  

Als het stroomnet wegvalt, verdwijnt ook de 'trom' waar alle omvormers op meespelen: ze weten niet meer wat het ritme is en schakelen zichzelf uit. En dat is maar goed ook. Als elke omvormer op eigen houtje stroom zou blijven leveren, met een eigen frequentie – een eigen trommel – dan zou dat tot grote storingen leiden. Het net zou totaal ontregeld raken. Ook een eventuele monteur is niet blij als er opeens tóch spanning op het net staat.

Off-grid omvormers

Het kan ook anders. Er zijn off-grid batterijen die je huis van elektriciteit kunnen voorzien bij een black-out. Deze omvormers kunnen een eigen frequentie volgen, maar dan moet de omvormer niet aan het net zijn gekoppeld. "Er zijn dan ingrijpende aanpassingen in de meterkast nodig, zeker in oudere huizen", zegt Van der Meij. "Dat is specialistisch werk."

Er zijn ook omvormers van zonnepanelen die via een eigen back-up stopcontact beperkte stroom kunnen blijven geven als de spanning van het net wegvalt, zolang de zon schijnt uiteraard.

Er zijn verschillende bedrijven waar je terecht kunt. Wie op internet zoekt op thuisbatterijen komt zulke slogans tegen: "Wordt onafhankelijk met een slimme thuisbatterij" (1Komma5), 'Goed voorbereid op noodsituaties en stroomuitval dankzij een thuisbatterij' (Solarwatt), 'Stroomuitval? Jouw huis blijft gewoon draaien' (Solar Concept).

'Onderwerp komt vaker aan bod'

Koen Rozendom van 1Komma5, aanbieder van thuisbatterijen, zegt dat het onderwerp noodstroomvoorziening bij veel adviesgesprekken de laatste tijd nadrukkelijker aan bod komt. "De gebeurtenissen in Spanje hebben daar zeker aan bijgedragen. Zowel in Nederland als in Duitsland merken we dat klanten bewuster kiezen voor een thuisbatterij in combinatie met een back-upmogelijkheid."

Een systeem waarmee je enkele groepen in de meterkast enkele uren off-grid kunt laten draaien, kost iets meer dan 10.000 euro. Dat is inclusief installatie en integratie in de meterkast. 

Paul Straathof van de populaire thuisbatterij van HomeWizard heeft juist bewust niet gekozen voor een batterij als noodstroomvoorziening. Zijn accu houdt bij mensen thuis de 0 op de meter. Dat gebeurt door te laden bij een overschot aan zonne-energie, en bij te springen als er te weinig is. Als de stroom uitvalt, heb je niks aan zijn batterij. "Het is gewoon ontzettend ingewikkeld om zo'n systeem te maken en het kost je behoorlijk veel rendement."

Hij wordt er boos van dat andere aanbieders hier wel op inzetten. "Wat er in Spanje en Portugal is gebeurd, is hot. Partijen verkopen dankzij die angst. Het stoort mij dat ze zeggen: 'koop een thuisbatterij want dan ga je off grid'. Je kan hoogstens je koelkast een paar uur laten draaien."

Dure zekerheid

Daarmee komen we op het volgende punt: je hebt bij een stroomstoring een accu nodig die vol is. 

Bij de meeste mensen zullen de accu's vaak leeg zijn omdat ze de batterij willen gebruiken om de zelf opgewekte energie te gebruiken. Of om met de elektriciteit te handelen op de energiemarkt, zegt Van der Meij. "Als je de batterij wil gebruiken om puur op terug te vallen, dan is dat best duur. Zeker in een land waar zelden de stroom uitvalt."

Op zijn site heeft Van der Meij een tool die een berekening maakt op basis van het gewenste aantal uren noodstroom en welke apparaten moeten blijven draaien. In bijna alle gevallen heb je hele grote batterijen nodig die altijd opgeladen moeten zijn.

Van der Meij adviseert mensen zich goed te laten informeren en zelf na te blijven denken. "Je moet jezelf de vraag stellen: als overdag de stroom uitvalt en de zon schijnt, wat heb je dan aan stroom nodig? Je vriezer en koelkast kunnen best een paar uurtjes zonder als je de deuren dichthoudt. Je telefoon kun je ook opladen met een goedkope powerbank."

Veel vraag naar noodstroom-systeempjes

Er bestaan ook kleine batterijen met stopcontacten, zoals de Ecoflow. "Dat zijn echt kleine noodstroom-systeempjes", zegt Nander Knobben van Offgridcentrum.nl, een winkel voor 'slimme opslagsystemen', bedoeld om een paar apparaten van stroom te voorzien. Naar dit soort apparaten is nu 'een flink stijgende vraag', zegt Knobben.

Het bedrijf focust op noodstroomsystemen die het hele huis over kunnen nemen. "Het klopt dat deze een investering zijn, maar naast noodstroom kun je met de batterijen ook handelen op de energiemarkten en zo je energierekening drukken." 

Op die manier bestaat alleen de kans dat de batterij nét leeg is bij een stroomstoring, precies waar Van der Meij voor waarschuwt.

'Je kan niet en-en doen'

 "Je kan met een batterij niet zomaar en-en doen", zegt ook energie-expert Henry Lootens. "Als jij een batterij hebt voor noodstroom, zoals een ziekenhuis dat heeft, dan is dat een batterij die zichzelf op 100 procent wil houden."

Henry Lootens verbaast zich erover dat mensen zich wel druk maken om noodstroom maar geen radio hebben die FM en AM ontvangt. "Als er een black-out is, hebben we wel ergere problemen dan de stroom thuis. Het drinkwater stopt, want de druk valt weg, hetzelfde geldt voor gas. Als je al wat wil met noodstroom bedenk dan dat je bij een black-out ook geen internet hebt, dus het enige wat belangrijk is, is het vlees in je vriezer."

Bekijk ook: grootste 'zonneboiler' van Nederland verwarmt Groningse wijk