Femicide aanpakken? Meldlijn 116 én strengere straffen nodig, zeggen Dolle Mina's

De protestmars is bedoeld als 'een krachtig signaal tegen gendergerelateerd geweld'. De organisatie wil vooral dat politieke beleidsmakers meer werk maken van het beschermen van vrouwen die slachtoffer zijn van psychisch en fysiek geweld en het slachtoffer dreigen te worden van femicide.

Een belangrijk punt in het eisenpakket: de oprichting van de telefonische hulplijn 116. Vrouwen die slachtoffer zijn van een gewelddadige partner zouden hier terecht moeten kunnen voor laagdrempelig advies.

Is tweede lijn nodig?

Opvallend hieraan: zo'n hulplijn bestaat eigenlijk al, want Veilig Thuis is hiervoor speciaal opgericht. Waarom dan toch een tweede lijn? Kirsten Regtop, expert op het gebied van huiselijk geweld en femicide en in het verleden ook werkzaam bij Veilig Thuis, zegt dat daarvoor twee redenen zijn: "Ten eerste: relatief veel vrouwen die bij Veilig Thuis hebben aangeklopt, vinden dat ze niet adequaat geholpen zijn."

Voor die klacht is iets te zeggen, vindt ze. "Er zijn veel kundige medewerkers, maar er zijn eerlijk gezegd zeker ook medewerkers die te weinig kennis in huis hebben om vrouwen adequaat te helpen. Ik weet dat daar keihard aan gewerkt wordt, maar er is tegelijk nog veel werk nodig."

En over die tweede reden zegt Regtop: "Er leeft een gevoel bij slachtoffers van huiselijk geweld dat een telefoontje meteen betekent dat er politie aan de deur komt, of dat de kinderen uit huis geplaatst worden. Daarom durft niet iedereen te bellen. 116 zou laagdrempeliger moeten zijn. Anoniem blijven, hulp krijgen zonder de grote gevolgen."

Deze tweede klacht nuanceert ze: "Je kunt Veilig Thuis prima anoniem bellen met een hulpvraag. Dat leidt niet meteen tot politie aan de deur of een melding bij instanties."

Of de tweede lijn wenselijk is, beantwoordt Regtop zowel met nee als met ja. "Nee omdat je liever het systeem dat hiervoor is opgetuigd, dus Veilig Thuis, beter laat functioneren. Ja omdat vrouwen in nood gehoord moeten worden en hulp moeten krijgen. Ze moeten voelen dat de mensen bij wie ze aankloppen, hen ook begrijpen. Als een nieuw nummer daarbij kan helpen, ben ik daar helemaal voor."

Hulplijn 'dringend nodig'

Jolande ter Avest, die als advocaat al 20 jaar vrouwen begeleidt die slachtoffer waren van huiselijk geweld, is een van de sprekers tijdens de protestmars. Zij vindt een extra hulplijn noodzakelijk: "Die moet er dringend komen. Het is hoog tijd voor een hulplijn waar vrouwen in nood gehoord worden. En écht geholpen worden. Met goed advies en zo nodig met actie."

Ter Avest is net als Regtop van mening dat de kwaliteit van de hulp bij Veilig Thuis sterk wisselt. "Je hebt geen idee wie je aan de lijn krijgt. Er werken mensen met kennis van zaken, maar ook mensen die niet deskundig zijn."

Een probleem bij de aanpak van psychisch en fysiek geweld tegen vrouwen door partners, is dat de verhalen van die vrouwen nog te vaak in twijfel worden getrokken, vindt de advocaat. "Al heb je filmpjes opgenomen als bewijs, dan krijg je toch te horen: dit is jouw kant van het verhaal, nu gaan we eerst de mening van meneer vragen. Bij 116 krijg je, hopelijk, specialisten aan de lijn die je wel geloven."

Psychisch geweld en femicide

Dan de tweede belangrijke eis, het opnemen van psychisch geweld en femicide in de wet. Expert Regtop steunt deze eis, en tekent aan die eerste, 'psychisch geweld en dwingende controle', belangrijker te vinden. Als het wetsartikel 'femicide' in de rechtbank van stal moet worden gehaald, is het per slot van rekening al te laat.

"Psychisch geweld moet als apart misdrijf in de wet komen", zegt Regtop. "Dan kan een geweldpleger na een melding makkelijker gestopt worden. Het is namelijk altijd zo dat slachtoffers van femicide in zulke relaties eerst slachtoffer zijn van psychisch geweld."

Ook advocaat Ter Avest pleit er vurig voor om die begrippen in de wet op te nemen. "Aan femicide gaat bijna altijd hetzelfde patroon vooraf. Dwingende controle en psychisch geweld zijn vaste onderdelen. Ik zie dat steeds weer bij de vrouwen die ik zelf begeleid. Politie en rechters willen hier best actie op ondernemen, maar ze kunnen dat vaak niet, omdat het nu alleen strafbaar is als het gebeurt in combinatie met een ander misdrijf, zoals stalking of mishandeling. Een wettelijk kader zou enorm helpen om het zichtbaarder te maken bij politie en justitie. Dat kan veel leed voorkomen."

Clare's Law

Ook de organisatoren van de protestmars vragen hiervoor aandacht. Zij willen dat de signalen sneller leiden tot actie, zoals een contactverbod. "Geen vrouw is door haar (ex)partner vermoord zonder eerst te zijn bedreigd en mishandeld, lichamelijk of psychisch", schrijven ze.

Ze hopen op een Nederlandse versie van Clare's Law, zoals die in Engeland is ingevoerd. Daar kunnen vrouwen bij de politie opvragen of hun nieuwe partner in het verleden geweld heeft gepleegd tegen een partner. Ook bezorgde familieleden of vrienden kunnen zo'n verzoek indienen bij de Britse politie, die per geval bekijkt welke informatie gedeeld wordt.

Wat is femicide?

In Nederland zijn zo'n 40 tot 50 vrouwen jaarlijks slachtoffer van femicide, ook wel vrouwenmoord. Femicide is het doden van een vrouw of meisje omdat ze een vrouw of meisje is.

Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, definieert femicide als 'een van de meest extreme vormen van gendergerelateerd geweld'. Dat is geweld op grond van iemands gender, geslacht, genderidentiteit, seksuele oriëntatie of genderexpressie.

Bij femicide is vaak sprake van een machtspositie van de man en/of oefent de man controle uit op de vrouw. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een vrouw die niet uit een onveilige relatie kan ontsnappen. Als een relatie toch uitgaat, loopt een vrouw nog meer risico om slachtoffer te worden van geweld.

Advocaat Ter Avest denkt dat de toevoeging van deze begrippen aan de wet ook de politie kan helpen bij onderzoeken. "Er wordt zelden onderzoek gedaan naar psychisch geweld. Ook achteraf niet, als de femicide al gebeurd is. Terwijl we daar veel van kunnen leren."

Dat laatste noemt ook Renée Römkens, emeritus hoogleraar op het gebied van gender en geweld. "In Engeland worden er fatality reviews gedaan, waarin ze onderzoeken wat ze kunnen leren van de gevallen waar het is misgegaan. En: wat kunnen we anders doen?"

Onderstroom van vrouwenhaat

Zij vindt ook dat in Nederland te weinig gedaan wordt met risico-taxatieformulieren. "Daarmee kun je op een betrouwbare en snelle manier een inschatting maken van de ernst van een situatie. Loopt iemand gevaar? Zo kun je meer ernstige situaties in beeld krijgen. Daarvoor zijn in Engeland specialisten aanwezig op het politiebureau. Dat werkt preventief."

Daarnaast, stelt Römkens, moet Nederland sterker inzetten op publiekscampagnes. "Voor een groot aantal mannen kost het weinig moeite om hun frustratie en agressie op hun geliefde vrouw te botvieren. Hoe komt het dat die drempel zo laag is? Er is educatie nodig om die onderstroom van misogynie te doorbreken. In Frankrijk, Italië en Engeland wordt meer campagne gevoerd om de agressie en haat jegens vrouwen in te dammen."

Eind september wordt een initiatiefnota voor een strengere aanpak van femicide, ingediend door PvdA-Kamerlid Songül Mutluer, behandeld in de Tweede Kamer. Mutluer heeft ook een Nederlandse variant van Clare's Law op de agenda gezet in Den Haag, samen met collega's van D66, NSC en de VVD.

33 incidenten

Mutluer is eveneens een van de sprekers tijdens de protestmars zondag. "Ik vind dat femicide in het wetboek moet worden opgenomen", zegt ze tegen RTL Nieuws. "In andere landen geldt het als een reden voor strafverzwaring."

Het Kamerlid pleit ook voor strengere straffen voor stalking, dat vaak voorafgaat aan femicide. Voordat een vrouw een melding bij de politie doet, zijn er gemiddeld al 33 incidenten voorafgegaan, geeft ze aan. "Vrouwen gaan niet zomaar naar de politie. Als ze dat dan wel doen, neem het dan ook serieus en kom in actie."

In deze video vertellen we meer over vrouwen in een blijf-van-mijn-lijfhuis:

Reactie Veilig Thuis:

"Ook wij zijn aanwezig bij de protestmars. Héél goed dat er een protestmars is tegen femicide. Zolang er in Nederland vrouwen vermoord worden moeten wij onze stem laten horen. Het is verschrikkelijk dat vrouwen het meest gevaar lopen achter hun eigen voordeur.

Het klopt dat er veel misvattingen rondom Veilig Thuis heersen. Maar: anoniem blijft altijd anoniem, en wij komen dan ook niet in actie. Minder dan 1 procent van alle meldingen bij Veilig Thuis gaat door naar de Raad van de Kinderbescherming. In die gevallen maakten wij ons ernstige zorgen over de veiligheid van kinderen in een gezin.

Er zetten zich bij Veilig Thuis elke dag ruim 2000 collega’s met hart en ziel in voor kwetsbare mensen. Onze collega’s hebben te maken met zeer complexe situaties en werken onder hoge druk. Dat werk is simpelweg niet voor iedereen weggelegd.

De verwachting bij gezinnen is dat Veilig Thuis ook hulpverlening biedt, maar dit klopt niet. Het komt vaak voor dat mensen niet direct blij zijn als Veilig Thuis in beeld komt, maar wij gaan altijd staan voor de veiligheid van slachtoffers."