Waar komt de 'valse herfst' in onze bossen vandaan? 'Overlevingsstand van de boom'
Het is een opvallend beeld deze zomer. Bomen waarvan de bladeren nu al verkleuren of zelfs op de grond vallen. Deze 'valse herfst' heeft een duidelijke oorzaak: de extreem droge zomer.
Volgens Jaap Meeuwissen, adviseur bosbeheer bij Staatsbosbeheer, is wat we zien een natuurlijke reactie van onze natuur op bijzondere weersomstandigheden. Hij legt uit hoe dit zit.
Wat we zien heeft dus weinig met de herfst te maken?
"Dat klopt. We hebben een heel droog jaar achter de rug. Bomen en planten reageren daar sterk op. Bomen of planten kunnen kleine waterschommelingen in de bodem prima hebben.
Maar bij grote schommelingen kan een boom daar niet op tijd op reageren. Als er te weinig vocht in de bodem zit, zal de boom er alles aan doen om zoveel mogelijk vocht vast te houden. Bladeren, waarmee veel vocht verdampt, worden dan als eerste afgestoten." In deze video legt boswachter Marijke Lieman uit hoe het zit:
Is het uitzonderlijk droog dan?
En of het droog is geweest. Maurice Middendorp, meteoroloog van Buienradar, stelt dat we, ondanks de paar regenachtige zomerdagen, dit jaar veel zon hebben gezien.
"Er is vanaf 1 januari niet al te veel regen gevallen en dit jaar hebben we, behalve in 2022, nog nooit zoveel zonuren gehad sinds het begin van de metingen.
Op de grafiek van het neerslagtekort van het KNMI is ook te zien: het tekort is bijna 250 millimeter. Daarmee ligt het tekort dit jaar op de lijn van 5 procent droogste jaren."
Je leest ook wel over een 'valse herfst'. Waarin verschilt die van de echte herfst?
"In de herfst laten bomen hun bladeren vallen om zich te beschermen tegen uitdroging en kou", zegt Meeuwissen van Staatsbosheer. "In die zin is wat we nu zien dus niet compleet anders. Bomen gaan gewoon zuinig om met hun energievoorraad. Kijk maar eens wat er gebeurt als je een appelboom in de tuin verplaatst. Ook die zal uitvallen omdat de energie zich verplaatst naar de wortels in de grond."
Hoe zandiger de bodem, hoe minder vocht er wordt vastgehouden, zegt Meeuwissen. "Je ziet dat bomen op klei of leem het beter doen. Of op een ondergrond waarbij het waterpeil op een constant niveau wordt gehouden."
Hoe schadelijk is zo'n 'valse herfst'?
"In principe hoeft zo'n droge zomer niet direct heel erg te zijn. Die boom komt volgend jaar gewoon vitaal weer terug. Maar de fabriekjes die de boom draaiende houden, zitten vooral in de bladeren. Als die meerdere jaren achter elkaar worden aangetast, dan worden daarmee ook de voedselreserves aangetast. Dat kan uiteindelijk wel leiden tot verminderde vitaliteit, waardoor een boom vatbaarder wordt voor ziektes of schadelijke insecten.
Steeds vaker hebben we te maken extreem droge of juist heel natte periodes. Daar kun je je op voorbereiden door te zorgen voor een bos dat zo gemengd mogelijk is. Zo'n bos is in staat om de klappen van het extreme weer beter op te vangen. Dat is een uitdaging waar we de komende jaren voor staan."
Wetenschappers aan de Wageningen University & Research (WUR) doen momenteel al volop onderzoek naar welke bomen en planten goed bestand zijn tegen extreme hitte:
