Spagaat voor organisatie songfestival, wat te doen met Israël?

"Een ontzettend dilemma, een spagaat voor organisator EBU", zegt verslaggever Lonneke Haveman, die namens Editie NL en RTL Nieuws jaarlijks verslag doet van het festival.

Druk van twee kanten

Ten eerste, legt ze uit, komt de druk op de EBU van twee kanten. Enerzijds zijn er landen die afhaken (of daarmee dreigen) als Israël wordt toegelaten. Ierland, Slovenië en Nederland hebben dit inmiddels scherp gesteld: doet Israël mee, dan blijven wij onherroepelijk thuis.

AVROTROS, verantwoordelijk voor de Nederlandse inzending, liet vandaag weten dat 'deelname aan het Eurovisiesongfestival 2026 niet mogelijk is zolang Israël door de EBU wordt toegelaten'.

Meer landen maken bezwaar tegen deelname van Israël, vanwege de oorlog die dat land voert in Gaza, waaronder de bevolking zwaar te lijden heeft. IJsland en Spanje dreigen met dezelfde maatregel. "Spanje is bovendien een big 5-land", zegt Haveman. "Dat zijn landen die meer betalen aan het festival, en dus meer invloed hebben. Dat legt druk op de organisatie."

Daar voegt ze aan toe: "Ik vermoed dat Nederland dit besluit niet alleen heeft genomen. Nederland was lange tijd best voorzichtig met scherpe statements richting de EBU. Maar dit is een heldere en dappere stellingname. Ik denk dat hierover overleg is gepleegd met andere landen, en dat ze samen hebben besloten dit statement te maken. Ik sluit niet uit dat meer landen volgen."

Binnenkamers niet gezellig

Maar daar staat iets tegenover: volgens hardnekkige geruchten zijn met name Duitsland en Italië juist voorstanders van de Israëlische deelname. "Niemand wil die geruchten bevestigen", zegt Haveman, "maar achter de schermen wordt hier naar verluidt over gesproken. Het is binnenskamers niet gezellig, dat kan ik je wel vertellen."

Als dat klopt, kan de EBU het nooit goed doen: Israël uitsluiten stuit dan op verzet, Israël toelaten stuit ook op verzet.

"Het is de 70ste editie", zegt Haveman. "De organisatie wilde hier een vrolijk feest van maken. Maar onder deze omstandigheden wordt dat moeilijk. Er zal hoe dan ook controverse zijn."

De EBU heeft in een reactie aan persbureau ANP laten weten op dit moment nog geen besluit te nemen over deelname van Israël. "We zijn nog steeds in overleg met alle EBU-leden om hun meningen te verzamelen over hoe we moeten omgaan met deelname en geopolitieke spanningen rondom het Eurovisiesongfestival", meldt songfestivalbaas Martin Green.

De opstelling van de EBU is tot nu toe geweest dat het festival losstaat van politiek. Zoals de Nederlandse inzending niet vanuit de overheid komt, maar vanuit omroep AVROTROS, geldt dat ook voor Israël: daar beslist de tv-zender KAN over de inzending.

Niet doen geen optie meer

Haveman: "Vergelijk het met voetbal: de wereldvoetbalbond FIFA laat Israël toe tot de kwalificatie voor het WK, omdat de voetbalbond niet de regering vertegenwoordigt. Dat geldt hier ook, zegt de EBU."

Maar, zegt ze er meteen achteraan: "Ze moeten hier iets mee. Niets doen is nu geen optie meer. Hier zal nog veel over gesproken worden. Er moet een oplossing komen, maar die is niet eenvoudig te vinden."

Hieronder zie je de reactie van demissionair cultuurminister Gouke Moes (BBB), die het besluit 'spannend' noemt.

De Israëlische ambassade in Nederland noemt het besluit 'een teken van moreel falen'. De ambassade beschouwt het besluit van de omroep AVROTROS als het buitensluiten van 'de hele Israëlische samenleving'.

Volgens Midden-Oostencorrespondent Pepijn Nagtzaam laat de keuze van AVROTROS zien dat de oorlog in Gaza niet meer beperkt is tot een militair conflict, maar wereldwijd is doorgedrongen tot het maatschappelijke leven. Hij wijst erop dat Israëlische artiesten en atleten wereldwijd worden uitgejouwd op sportvelden en op poppodia. "Onlangs werd nog een lezing van een Israëlische arts in een Nederlands ziekenhuis afgezegd."

Ander wereldbeeld

In Israël komt kritiek vaak hard aan, legt hij uit, vooral nu die steeds vaker klinkt uit landen waarmee altijd een vriendschappelijke band bestond, zoals Nederland. "Je moet ook begrijpen dat Israëlische media een heel ander wereldbeeld tonen aan de bevolking", zegt Nagtzaam. 

"Als er kritiek op Israël is, wordt dat vaak gevoeld als antisemitisme. In de maatschappij leeft sterk het gevoel dat Israëliërs, de Joden, worden aangevallen om die reden: dat ze Joden zijn. Die reflex van zelfverdediging is sterk. Daarom zie je vaak dat ze fel reageren op kritiek."

Spanje twijfelt

In Spanje wordt nog getwijfeld over deelname, zegt correspondent Richard Hogenkamp: "Een presentator heeft gezegd dat de Israëlische delegatie hem geïntimideerd heeft vorig jaar. Sindsdien is de discussie over deelname gaande."

Bovendien heeft Spanje 'een antenne voor het leed in de Arabische wereld', zegt Hogenkamp. Maar aan de andere kant voelt het land volgens hem als een van de big 5-landen 'het als een eretaak' om het festival in stand te houden. "Ze zijn wel gevoelig voor het argument dat het historisch is en dat het voor verbondenheid staat."