Zo worden tieners geronseld voor duistere zaken als spioneren: 'Begint vaak onschuldig'

De twee 17-jarigen werden maandag aangehouden op verdenking van spionage voor Rusland. Volgens De Telegraaf zouden ze een route langs Europol, Eurojust en de Canadese ambassade in Den Haag hebben gelopen met een zogenoemde wifisniffer. Dat is een analyse- en hacktool waarmee iemand een draadloos netwerkverkeer kan opvangen en analyseren. Of ze daadwerkelijk hebben gespioneerd of met de wifisniffer bijvoorbeeld verkennende handelingen uitvoerden om later mogelijk een hack te plaatsen, moet onderzoek uitwijzen. 

Volgens de Telegraaf zijn jongens via Telegram door een pro-Russische hacker benaderd. De krant sprak met de vader van een van de jongens. De vader omschrijft zijn zoon als 'een fanatiek gamer'. De jongen zou handig zijn met computers en zijn gefascineerd door hacken. 

Experts zeggen tegen RTL Nieuws dat er nog geen andere voorbeelden bekend zijn van Nederlandse jongeren die zijn gerekruteerd door Rusland. Het analyseren van het netwerk wordt 'de eerste stap in een mogelijke inlichtingsoperatie' genoemd. 

Nieuwsgierigheid

Professor Rutger Leukfeldt doet onderzoek naar hoe criminele hackers zich ontwikkelen, en 'hoe onschuldige jongens de grens overgaan'. "Het begint als jongens, en soms meisjes, vanuit hun interesse in technologie en computers gaan gamen en soms wat proberen te veranderen aan die games. Soms doen ze dat al op 10-jarige leeftijd." Volgens experts kunnen dat spellen zijn die op dat moment populair zijn, zoals MineCraft of RuneScape. "Dat zijn wat meer ingewikkelde games", zegt techjournalist bij RTL Nieuws Daniël Verlaan. 

"Het kan voorkomen dat ze een keer uit een spel worden gegooid en dan onderzoeken hoe dat werkt", zegt Leukfeldt. Zowel hij als Verlaan benadrukt dat er veel nieuwsgierigheid bij komt kijken. "Vanuit hun interesse in technologie kunnen jongeren wat proberen te hacken en in een groep op een forum of Telegram, met gelijkgestemden, delen wat ze kunnen", zegt Verlaan. 

Onschuldig

Volgens Leukfeldt bekijken jongeren soms urenlang filmpjes over hacken op YouTube en komen ze op laagdrempelige 'hacking fora' terecht. "Ik sprak iemand die op jonge leeftijd een database met creditcardgegevens hackte. Hij wist niet wat hij met die informatie moest en dumpte het daarom op een forum. Zo kreeg hij een reputatie. Op die jonge leeftijd is status vaak waar het om gaat. De jongeren vinden het 'cool' om te laten zien wat ze kunnen, maar zo kunnen ze er ook dieper in terechtkomen."

"Dat kan als iemand op een forum of Telegram een berichtje stuurt: ik zag dat jij dit en dat kan, lukt dit je misschien ook?", gaat Leukfeldt door. "Het kan heel voorzichtig beginnen, en totaal niet herkenbaar zijn als iets crimineels." 

Risico's

Door de jonge leeftijd overzien de jongeren vaak niet wat de risico's zijn. Ze weten misschien niet wat wel en niet strafbaar is, en al helemaal niet omdat dat in de offline-wereld onduidelijker is 'dan in de echte wereld'. "Je moet ook niet vergeten dat dit gebeurt in een community waarin anderen ook hacken." 

Bespreken

Zowel Leukfeldt als Verlaan zegt dat ouders vaak niet weten waar hun kinderen mee bezig zijn. "Alleen als je als ouder zelf kan hacken, herken je misschien of je kind dat doet", zegt Verlaan. Leukfeldt: "Op straat kun je zien met wie je kind staat te praten, maar online kan dat niet." 

Beiden benadrukken dat het daarom belangrijk is het gesprek aan te gaan. "Ook als je het zelf niet snapt. Vermijd het onderwerp niet", zegt Leukfeldt. De deskundigen raden ouders aan te informeren naar de onlineactiviteiten van hun kinderen door te vragen naar wat ze zien, met wie ze contact hebben en of ze misschien wel eens berichten tegenkomen waarin iemand wordt gevraagd, tegen betaling, een klusje uit te voeren.